ช่วงเวลาดีๆ สำหรับทุกคน

 

อันที่จริง มองปัญหาฝนตกน้ำท่วมมาทุกปี และรู้ว่าเป็นหนึ่งในเทศกาลประจำปีของไทย เหมือนอย่างเทศกาลที่เพิ่งผ่านไป

ปีนี้เขาว่าภาวะโลกร้อนกำเริบ พายุเลยพัดพาฝนมากระหน่ำอย่างหนักและต่อเนื่อง ทำให้น้ำป่าไหลท่วมหลายพื้นที่ทางตอนเหนือและอีสานของประเทศ ปริมาณน้ำเต็มอ่างเก็บน้ำ จนต้องระบายเพื่อไม่ให้เขื่อนเสียหาย

น้ำจึงไหลหลากมาท่วมที่ราบภาคกลาง ตามสภาพภูมิประเทศ เมื่อรวมกับฝนปลายฤดู ทำให้หลายพื้นที่มีน้ำท่วมขังนานเป็นเดือน เพราะมีการปิดกั้นไม่ให้น้ำไหลผ่านกรุงเทพฯ ไปลงทะเล

สำหรับพื้นที่กรุงเทพฯ และปริมณฑล แค่ปริมาณน้ำหลากที่ต้องยอมให้ไหลผ่านบ้าง แค่ปริมาณน้ำฝนเพิ่มมากขึ้นกว่าปีก่อนๆ และแค่กระแสน้ำทะเลขึ้นตามปกติ แต่เมื่อรวมกันแล้วก็เกิดปัญหาน้ำรอระบาย สร้างความรำคาญให้กับผู้คนในหลายพื้นที่ ก่อนที่จะหันไปว่าร้ายใครสักคน พอดีว่าผู้ว่าราชการกรุงเทพฯ คนนี้ มีคนเป็นล้านเลือกเพราะชื่นชอบ และมีสโลแกนว่า ทำงาน ทำงาน ทำงาน อีกทั้งยอมให้นักโทษมาขุดลอกท่อ

ผู้ว่าราชการจังหวัดปริมณฑล ที่แต่งตั้งโดยกระทรวงมหาดไทย เลยโดนแทน

 

อันที่จริง บรรพบุรุษของไทยแต่โบราณรับรู้และเข้าใจความเป็นเมืองน้ำของกรุงเทพฯ ที่เป็นไปตามสภาพภูมิประเทศของพื้นที่ ว่าเมืองบางกอกนั้นตั้งอยู่ในที่ราบภาคกลาง

ปากแม่น้ำ สภาพพื้นที่เป็นที่ลุ่ม ซึ่งตรงกับที่นักปฐพีวิทยา ยืนยันว่า ผืนดินบริเวณกรุงเทพฯ นอกจากมีระดับต่ำแล้ว ยังมีสภาพคล้ายแอ่งกระทะ เมื่อถึงฤดูน้ำหลาก หรือปีที่มีปริมาณน้ำฝนมาก ย่อมเกิดการท่วมขัง หลายพื้นที่ต้องเผชิญกับปัญหาน้ำท่วม น้ำเอ่อล้นตลิ่ง

ย้อนกลับไปในสมัยอยุธยา บางกอกเดิมเป็นชุมชนเล็กๆ ริมน้ำ ก่อนที่กลายเป็นเมืองหน้าด่าน เมื่อมีการเดินทางติดต่อทางทะเล ทำให้มีผู้คนอาศัยอยู่ริมน้ำเพิ่มขึ้น เมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ตัดสินพระทัยสร้างราชธานีใหม่นั้น ทรงเลือกฝั่งธนบุรี เป็นที่ตั้งของพระราชวัง เนื่องจากมีสภาพเป็นที่ดอนกว่า ถ้าเทียบกับฝั่งกรุงเทพฯ ที่อยู่ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา

ดังนั้น เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงมีพระราโชบายย้ายพระบรมมหาราชวัง มาอยู่ฝั่งตรงข้ามแม่น้ำกับพระราชวังเดิม จึงโปรดเกล้าฯ ให้ขุดขยายคลองคูเมือง และคลองสายต่างๆ เพื่อจะได้ดินมาถมให้มีระดับสูงกว่าเดิม

เช่นเดียวกับในรัชกาลต่อๆ มา ยังมีการขุดคลองเพิ่มมากขึ้น คลองเหล่านี้ นอกจากจะเอื้อประโยชน์ในด้านอุปโภคบริโภค และการสัญจรแล้ว ยังช่วยระบายน้ำและรองรับน้ำในเวลาฝนตก และในเวลาน้ำหลาก

ส่วนราษฎรต่างเตรียมการปลูกเรือนไม้ใต้ถุนสูงหนีน้ำ ส่วนการทำสวนผลไม้และปลูกผัก ก็จะใช้วิธีขุดดินถมที่หนีน้ำ และมีท้องร่องข้างๆ ไว้ระบายน้ำในฤดูฝน และเก็บกักน้ำไว้ใช้ในฤดูแล้ง

ในเวลาต่อมา ครั้นอยากจะสร้างบ้านก่ออิฐถือปูนหรือสร้างตึกอาคารที่ทำการ ก็จะขุดบ่อใหญ่ในพื้นที่ใกล้เคียง เพื่อจะได้ดินมาถมสูง ขณะเดียวกันก็จะยกตัวอาคารขึ้นสูง จนมีช่องระบายอากาศใต้พื้นชั้นล่าง ช่วยแก้ปัญหาความชื้นจากดินได้ด้วย

เช่นเดียวกับการสร้างถนนแต่ละสาย นอกจากอาศัยดินที่อยู่สองข้างทางมาถมแล้ว ยังขุดให้เป็นคลองคู่ขนาน นวัตกรรมโบราณนี้ เป็นการยกระดับถนน สร้างบ่อพักน้ำรอระบาย และทำทางระบายน้ำไปพร้อมกัน

ปัญหาฝนตกหนักและน้ำหลาก จึงเป็นเพียงปรากฏการณ์ธรรมชาติที่ไม่เคยสร้างความเดือดร้อนใดๆ

 

จนกระทั่งบ้านเมืองเจริญก้าวหน้า ประชากรเพิ่มมากขึ้น นอกจากพื้นที่นา สวน และไร่ จะถูกแทนที่ด้วยอาคารบ้านเรือน และสิ่งก่อสร้างขนาดใหญ่และสูงแล้ว ชุดความรู้ดั้งเดิม ยังถูกแทนที่ด้วยทฤษฎีตะวันตก ที่นักเรียนนอกไปจำมาแบบงูๆ ปลาๆ ยิ่งขาดการรับรู้สภาพพื้นที่ ไร้เดียงสาในเรื่องการก่อสร้างอาคาร หลงเลือกวิธีใช้รถบรรทุกขนนำดินจากที่อื่นมาถมสูงเต็มพื้นที่ ไม่ได้คิดถึงบ่อรองรับน้ำ และทางระบายน้ำ ผนวกกับการคมนาคมทางน้ำถูกลดความสำคัญ เปลี่ยนไปสัญจรทางบกแทน จึงงมงายไปกับการถมคลองเป็นถนน ถมทางน้ำน้อยใหญ่ ให้เป็นทางเดิน ตรอก ซอย และถนน

เมื่อไม่มีทางระบายน้ำ เมื่อไม่มีบ่อพักน้ำหรือแก้มลิง ทันทีที่ฝนตกตามฤดูกาล ก็กลายเป็นปัญหาทันที ยังมีการสร้างบ้านเรือน ท่าน้ำ และสิ่งก่อสร้างรุกล้ำคลองและแม่น้ำที่เหลืออยู่

ทันทีที่น้ำหลากลงมา ก็จะกลายปัญหาวุ่นวาย เมื่อรวมกับกระแสน้ำในแม่น้ำเจ้าพระยาที่ขึ้นลงตามการโคจรของดวงจันทร์ ก็กลายเป็นปัญหาสร้างความเดือดร้อนบ้าง แต่มีเรื่องให้บ่นว่าได้เต็มที่

แต่ไม่เป็นไร ปัญหานี้ทุกคนรู้อยู่แล้วว่า เป็นปัญหาชั่วคราว อีกไม่นานก็สิ้นสุด พร้อมกับเทศกาลรื่นเริงบันเทิงใจ จะทยอยมาให้สนุกสนาน

เริ่มจากวันเพ็ญเดือนสิบสอง น้ำรอระบายเต็มตลิ่งให้ลอยกระทงกันสะดวก ต่อด้วยเวลาพักกัน ระหว่างวันหยุดยาว จากวันพ่อต่อวันรัฐธรรมนูญ

ก่อนที่จะเฉลิมฉลองพระเยซูคริสต์ของฝรั่ง สุขสันต์วันปีใหม่สากล อิ่มเอมเปรมปรีดิ์กับอาหารไหว้เจ้า และเงินแต๊ะเอียตอนตรุษจีน ดีใจที่ได้เสียพรหมจรรย์วันวาเลนไทน์ ไปจนถึงงานเลี้ยงลาวันสิ้นปีแบบประเพณีไทย และฉลองอย่างชุ่มฉ่ำต้อนรับเทพีสงกรานต์

คิดเสียว่า ช่วงที่เกิดปัญหาน้ำท่วม สำหรับชาวบ้าน คือเวลาแห่งการพักบำรุงร่างกายให้พร้อมสำหรับเทศกาลที่จะมาถึง

สำหรับบางบริษัท คือเวลาแห่งการระบายสินค้าคงคลัง ที่จะมีคนซื้อไปแจกจ่ายผู้ประสบภัย

สำหรับนักวิชาการ คือเวลาอวดภูมิปัญญา เสนอทางคิดพาฝัน ตามทฤษฎีฝรั่งหรือญี่ปุ่นที่จำมาตอนไปเรียน

สำหรับข้าราชการ คือเวลาแห่งการใช้งบประมาณประจำปีที่เหลืออยู่ให้หมด โดยการซื้อหา จ่ายแจก ก่อสร้าง อะไรก็ได้ที่จะมลายหายไปกับสายน้ำ ไม่เหลือหลักฐานให้ตรวจสอบ

สำหรับนักการเมือง คือเวลาแห่งการใส่ชุดกันน้ำเดินลุยหรือนั่งเรือโชว์ ว่าแสนห่วงใยประชาชน

สำหรับผู้ว่าราชการผู้แข็งแกร่งในปฐพี คือเวลาแห่งความสงบ ไม่มีใครถามเรื่องรถไฟฟ้าสายสีเขียว ที่ครบเวลาตามสัญญาสองเดือน รวมทั้งความคืบหน้าของนโบายสองร้อยข้อที่ประกาศไว้ •

 

มองบ้านมองเมือง | ปริญญา ตรีน้อยใส

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/iRHg4WPH4Q

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) October 31, 2022