บทความพิเศษ

ฟ้า พูลวรลักษณ์

 

หนังสือเรียนสำหรับเด็ก (๑๔๓)

 

๑

หนังเรื่องหนึ่งที่ฉันชอบมากคือ True Grit ที่น่าแปลกคือหนังเรื่องนี้ สร้างสองครั้ง ครั้งที่หนึ่งในปี 1969 หรือ ๕๓ ปีมาแล้ว นานมาก เป็นหนังย้อนยุค ที่สร้างในอดีต เป็นเก่าซ้อนเก่า

ส่วนครั้งที่สอง สร้างในปี 2010 หรือสิบสองปีก่อน

๒

ที่จริงทั้งสองเรื่องก็สร้างได้ดี แต่มันช่างแตกต่างกันเหลือเกิน จนฉันอึ้ง

มันทำให้ฉันเข้าใจสัจธรรมอย่างหนึ่งว่า โลกยุคเก่าและโลกยุคใหม่ ต่างมีข้อดีและข้อเสีย มันได้อย่างเสียอย่าง ที่หวังจะให้มันดีกว่าหมด ทำไม่ได้ มันเป็นกฎของธรรมชาติ

หากพระผู้เป็นเจ้ามีจริง ท่านก็คงกำหนดไว้เป็นกฎตายตัวอย่างนี้

๓

และเพราะชีวิตของเราทุกวันนี้ อยู่ในเหตุการณ์ อยู่ในโลกแห่งความเป็นจริง เราจึงเป็นผู้เล่นคนหนึ่ง เราจะต้องดิ้นรนอยู่ในโลก ที่ทุกวันเวลา มีบางอย่างดีขึ้น และบางอย่างแย่ลง อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

๔

หนังยุคใหม่ นางเอกช่างสวยเหลือเกิน น่ารักเกินบรรยาย แต่ที่โดดเด่นที่สุดคือ เธอเป็นเด็กอายุ ๑๔ สมบทในนิยาย เด็กอายุสิบสี่มีหน้าตา แววตา มีแก้ม มีคาง ตามวัยเด็กสาวของเธอ ซึ่งน่ารัก ชวนฝัน

ฉันเห็นเด็กสาวหลายคนสวยงามยิ่งนักในวัยสิบสี่ แต่พอโตขึ้น ก็สวยงามน้อยลง บางคนแทบจะจำไม่ได้เลย

๕

วัยเด็กที่แสนจะน่ารักนี้ หนังยุคใหม่นำเสนอได้ดี ด้วยความชาญฉลาดในการเลือกนักแสดงที่สมวัย ซึ่งเป็นหัวใจของหนัง

๖

แต่หนังยุคเก่า ไม่น่าเชื่อ พวกเขาใช้ดาราอายุ ๒๒ เล่นเป็นเด็ก ๑๔ แม้เธอจะเล่นได้ดี แต่มันก็ให้ความรู้สึกที่ผิดไปหมด เธอไม่สวยอีกต่างหาก ในส่วนนี้หนังยุคเก่าแพ้หนังยุคใหม่แบบราบคาบ

๗

ไม่ต้องพูดถึงมุมกล้อง หนังยุคใหม่ ถ่ายภาพได้สวยงามบรรเจิด น่าตื่นตะลึง

หนังยุคเก่า ทำให้ฉันพิศวงว่า เกิดอะไรขึ้น โลกในปี 1969 ธรรมชาติช่างแห้งแล้ง ไม่งดงามอะไรเช่นนี้ เพราะอะไรหนอ โลกยุคเก่า น่าจะสวยงามกว่าโลกยุคใหม่ ธรรมชาติน่าจะถูกทำลายน้อยกว่า แต่ภาพที่เห็นไม่ใช่ เหมือนเป็นโลกที่งัวเงีย ตื่นจากฝันร้าย

แน่ละ อาจเพราะคนสร้างหาโลเกชั่นแบบนี้ จึงออกมาเป็นอย่างนี้ ฉันคิดว่าคนยุคนั้นเลือกโลเกชั่นได้ห่วยมาก

๘

เครื่องแต่งกายก็แพ้หลุดลุ่ย ในหนังยุคเก่า นางเอกแต่งตัวตลก เชย รวมไปถึงตัวแสดงอื่นๆ ที่ไม่รู้เอาเสื้อผ้าจากที่ไหนมาใส่ หนังยุคใหม่ เสื้อผ้างดงาม ลงตัว จนไม่อยากเชื่อว่าโลกยุคเก่า ผู้คนจะแต่งตัวกลมกลืน งดงามแบบนี้ เหมือนมีดีไซเนอร์ชั้นนำคอยควบคุม ออกแบบ ชุดที่นางเอกใส่ มันงดงามเหมาะเจาะ มองในแง่ดี มันดีเกินไป

๙

มันเหนือกว่า แต่ก็ด้อยกว่าด้วย เพราะมองในมุมหนึ่งก็ไม่สมจริง ด้วยเพราะมันดีเกินไป

นางเอกน่ารัก งดงาม พอเชื่อได้ ด้วยเพราะเด็กจะน่ารักแบบนี้ อย่างไม่ตั้งใจ

แต่ส่วนอื่นเล่า จะงดงามไปหมด ไม่น่าเป็นไปได้ นี้คือการหลอกลวง โลกยุคใหม่ถนัดกับการหลอกลวง จนกลายเป็นความธรรมดา โลกยุคใหม่เป็นโลกของนักสร้างภาพ

๑๐

หนังยุคเก่า ช่างเลอะเทอะเปรอะเปื้อน แต่ทว่า ความซื่อของมันก็มีเสน่ห์ มันปรากฏขึ้น ตรงนั้นนิด ตรงนี้หน่อย มันแอบแฝง อาจเพราะมันสร้างในยุคสมัยเก่า ที่โลกนี้ยังซื่อกว่านี้จริงๆ เปิดเรื่องด้วยเสียงเพลงลูกทุ่ง ซื่อๆ แต่กินใจ หนังยุคใหม่ มันเป็นเพลงยุคใหม่ ที่ไม่น่าเชื่อว่าจะเป็นตัวแทนของเหตุการณ์วันนั้นได้

๑๑

บทภาพยนตร์ หนังยุคเก่า มีความซื่อ กระชับ เป็นลูกทุ่ง แบบคนโบราณ ที่พูดจาตรงไปตรงมา ไม่มีลูกเล่นมากนัก ไม่มีภาษา ไม่มีวลี หนังยุคใหม่ ช่างลื่นไหล ช่างพูดมาก ช่างปรุงแต่ง มันดีอย่างเสียอย่าง ฉันเลือกไม่ถูก

๑๒

ตัว John Wayne พระเอกในหนังยุคเก่าเล่า ก็เป็นอีกหนึ่งความขัดแย้ง เขาได้ออสการ์จากหนังเรื่องนี้ เล่นเรื่องนี้ได้ดี เป็นมือปราบปืนโหด ที่มีเมตตาต่อเด็กสาวคนนี้ ที่ตามล้างแค้นให้พ่อ ด้วยหัวใจทรหด พร้อมจะตามล่าไปจนสุดหล้าฟ้าเขียว

แต่หน้าตาของเขา ที่จริงคือชายใจดี จะเป็นมือปราบปืนโหดได้จริงหรือ ความเมตตาที่มีต่อนางเอก น่าเชื่อถือ แววตาที่เขามองเธอด้วยความรัก เอ็นดู เชื่อได้ แต่โดยรวมหน้าตาของเขา ใจดีเกินไป

๑๓

แต่ทว่า Jeff Bridges พระเอกของหนังยุคใหม่ เขาดูโหดเหี้ยม สมกับที่จะเป็นมือปราบปืนโหด ความกักขฬะนี้ ทำได้แนบเนียน แต่ทว่า ความรัก ความเมตตาที่มีต่อนางเอกล่ะ กลับเป็นปัญหา ไม่สมจริง

คนเห็นแก่ตัวขนาดนี้ จะเสี่ยงชีวิตเพื่อเด็กสาวคนหนึ่งได้เยอะขนาดนั้นเชียวหรือ มันขัดแย้งกัน แววตาที่เขามองนางเอก ไม่กินใจ มันได้อย่างเสียอย่างอีกแล้ว

 

๑๔

ที่น่าทึ่งคือ ฉันมองหนังสองเรื่องนี้ เป็นตัวแทนของโลกยุคเก่าและโลกยุคใหม่ มันเป็นตัวแทนของสองโลกนี้ เพื่อมาบอกเรื่องราวบางอย่างกับฉัน มันย้อนแย้งกันในตัวมันเอง แต่ทว่า นี้คือความเป็นจริงรอบตัวของเรา

๑๕

ไม่มีทางใดที่หนังยุคใหม่จะสร้างขึ้นมาด้วยการปิดช่องโหว่ทั้งหมดของหนังยุคเก่า ด้วยการดู ตรวจสอบ แล้วแก้ไข เพื่อทำหนังที่สมบูรณ์พร้อม มันทำไม่ได้ มันทำได้ดีกว่าในหลายด้านจริง แต่ก็จะเปิดช่องโหว่ใหม่ๆ ขึ้นมา บางสิ่งบางอย่าง เล็กๆ น้อยๆ ซึ่งจะไปแพ้หนังยุคเก่าอยู่ดี แปลกไหม

๑๖

ฉันละเอียดอ่อนกับหนังเรื่องนี้ เพราะชอบ ชอบเนื้อเรื่อง ชอบนางเอก ชอบบุคลิกทอมบอยของเธอ เธอเคยเป็น Sweetheart ของฉัน ความฝังใจนี่เอง ที่ทำให้ฉันดูด้วยความตั้งใจ

ขณะที่นั่งดูหนังยุคเก่า บางครั้งฉันอยากปิดหนังเรื่องนี้เสีย ด้วยเพราะเห็นว่ามันหมดอายุแล้ว แต่ทว่า ก็ยังมีข้อดีบางอย่างโผล่ออกมาเป็นระยะๆ ทำให้ฉันดูจนจบ พร้อมทั้งยอมรับความจริงของโลก

๑๗

นางเอกคนนี้ ในหนังยุคเก่า เคยเป็น Sweetheart ของฉัน ฉันเคยรักเธอมาก และจำหนังเรื่องนี้ได้เพราะเธอ มากกว่าเพราะตัวพระเอก

แต่พอวันนี้ดูใหม่ ก็พิศวง พบว่าเธอขี้ริ้ว และไม่น่ารัก ไม่เพียงหน้าตา ท่าทางเท่านั้น แม้แต่บุคลิกภาพ นิสัยใจคอที่แสดงออกก็เช่นกัน เธองก โลภ และร้ายกาจ แต่ทำไมในความทรงจำของฉัน เธอคือนางเอกที่แสนงดงาม น่ารัก และอาจหาญ

ความทรงจำของฉันมีปัญหา แต่นี่แหละคือธรรมชาติแห่งความทรงจำ ไม่เคยมีความทรงจำที่แม่นยำมาก่อนเลย ทุกอย่างล้วนบิดเบี้ยว วกกลับอีกที ความบิดเบี้ยวของจิต คือธรรมชาติของจิต

๑๘

ในหนังยุคเก่า ขนาดนางเอกถูกงูกัด เธอยังเรียกร้องจะเอาปืนของพ่อเธอคืน บอกให้พระเอกหยิบให้ ซึ่งพระเอกก็ทำตาม แต่ทว่า นั่นยังไม่พอ เธอยังเรียกร้องจะเอาแผ่นทอง ซึ่งเป็นของพ่อเธออีกหนึ่งแผ่น ในศพของผู้ร้าย เธอช่างงกเหลือเกิน ร้ายกาจ มีแต่ความหวงแหน ความอยากได้ ความต้องการ การแสดงออกแบบนี้ ก็สมจริง แต่ทว่า ไม่น่ารักเลย

๑๙

จุดจบของเธอ ในหนังยุคใหม่กลับแสดงออกได้ดีกว่า คือเธอต้องตัดแขนทิ้ง เนื่องจากวันนั้นโดนงูกัด และด้วยนิสัยใจคอที่ร้ายกาจ เธอจึงกลายเป็นสาวทึมทึก ที่พิการ อยู่คนเดียวตลอดไป

กลายเป็นความน่ารักน่าสงสารอีกแบบ

 

๒๐

ที่แปลกคือ ตัวหัวหน้าโจรในหนังยุคเก่า ซึ่งนำแสดงโดย Robert Duvall เขาได้แสดงบทบาทให้เห็นว่า เขาเป็นโจรที่ไม่รู้จะทำอะไรกับเด็กสาวคนนี้ดี นี้เป็นเหตุการณ์ที่ไม่เคยเกิดขึ้น เขาเป็นโจรที่ฆ่าคนได้ แต่เมื่อเจอเด็กสาวอายุ ๑๔ ปี เขาก็ชะงักงัน เหมือนเสือที่เจอสัตว์อีกชนิดหนึ่ง ซึ่งเขาไม่คุ้นเคย มองในแง่หนึ่ง นี้คือความซื่อของโลกยุคเก่า

ในโลกยุคเก่า จะมีความซื่อปรากฏขึ้น ในตรงนั้นนิด ตรงนี้หน่อย

จะเชื่อหรือไม่ อยู่ที่ว่าเรามองโลกแบบไหน

๒๑

แต่ความเป็นจริงคืออะไร มันซื่อเพราะอะไรหรือ เพราะคนทำหนังซื่อ หรือว่าโลกยุคเก่ามีความซื่อจริงๆ หากถามฉัน ฉันก็ตอบไม่ได้ เพราะมันชวนให้คิดหลายทิศทาง เหมือนเจออนุภาคควอนตัม ที่ฉันไม่อาจรู้จริงได้ ยังไม่มีคนเดินทางในกาลเวลาได้

๒๒

สิ่งที่รบกวนจิตใจของฉันคือ ฉันไม่รู้จริงๆ ว่าอดีต สรรพสิ่งจริงๆ แล้วเป็นยังไงกันแน่ เราไม่อาจวัด คาดคะเน ยืนยันจากอะไรเลย ไม่ใช่จากภาพถ่าย ประวัติศาสตร์ บันทึก แม้แต่ภาษา ด้วยเพราะภาษาโบราณซื่อกว่าแน่นอน สง่ากว่า แต่นั่นก็เป็นเพียงภาษา ฉันเคยเห็นคนโฉดชั่วใช้ภาษาได้ไพเราะ คนคดโกงใช้ภาษาได้สัตย์ซื่อ ในที่สุดฉันก็มาตายที่อนุภาคควอนตัมอีกอยู่ดี

๒๓

อนุภาคควอนตัมกำลังขยาย กระจายตัว ไปในอดีต ปัจจุบัน และอนาคต

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022