หลังเลนส์ในดงลึก

ปริญญากร วรวรรณ

 

‘บางสิ่ง’

 

กลางเดือนมิถุนายน

รถกระบะขับเคลื่อนสี่ล้อ กลางเก่ากลางใหม่ แล่นช้าๆ มาตามเส้นทางที่จะผ่าน บ้านที่มีบันไดห้าขั้น พื้นไม้กระดาน มีสองห้องชานด้านหน้ายาว ที่นี่เคยใช้เป็นสำนักงานหน่วยพิทักษ์ป่า เราใช้เป็นที่พักมากว่าหนึ่งสัปดาห์

รถหยุดหน้าบ้าน

ยิ่งบุญเห็นหน้าชายผู้ขับ เขาวิ่งลงจากบ้าน ผู้หญิงที่นั่งด้านข้างเปิดประตูรถลงมายืน

ยิ่งบุญยกมือไหว้ทั้งคู่ และสวมกอดชายคนขับรถ

ลุงแก่นกับยิ่งบุญ ไม่ได้พบกันนาน

“ผมจบได้ก็เพราะลุงแก่นนี่แหละครับ” ยิ่งบุญบอกเสมอ ช่วงเวลาที่เขาทำปริญญาโทเรื่องหมีควายนั้นไม่ใช่งานง่าย การติดตามหมี ซึ่งแม้จะมีเครื่องส่งสัญญาณติดอยู่กับปลอกคอนั้นยาก เพราะหมีไม่มีอาณาเขตที่แน่นอน แหล่งอาหารเป็นตัวกำหนดให้มันเดินทางไปทั่ว

เขาใช้เวลาร่วมกันนานบนเส้นทางกันดาร ไม่แปลกที่ความผูกพันจะมาก

ผู้หญิงที่ยืนข้างๆ คือ ป้าเบ็ง ทำงานที่สถานีวิจัยสัตว์ป่ามาเนิ่นนาน เธอไม่ใช่นักวิจัยหรอก แต่เป็นผู้เชี่ยวชาญเรื่องหาเห็ด ตำแหน่ง และวันเวลาที่เห็นระดับพรีเมียมอย่างเห็ดโคนจะออก ป้าเบ็งมีบันทึกเป็นข้อมูลทุกปีอย่างละเอียด

ในสถานี ป้าเบ็งเป็นคนสำคัญ เพราะเธอเป็นแม่ครัวใหญ่

และยิ่งบุญก็เป็นคนที่ป้าเบ็งเอ็นดูราวกับลูกชาย

ป้าเบ็งกับลุงแก่นลาพัก และจะไปหาลูกสักสอง-สามวัน

เราพูดคุยกันสักพัก พบกันครั้งนี้ ทำให้ผมนึกถึงช่วงเวลาที่อยู่ในครัวของป้าเบ็ง ทำให้ผมพบกับความรู้สึกหนึ่ง

ไม่ใช่ความรู้สึกใหม่อะไรหรอก แต่ดูเหมือนมันจะชัดเจนขึ้น

 

ในสถานีวิจัยสัตว์ป่า ช่วงเวลาที่ผมอยู่นั้น นอกจากหัวหน้าสถานีแล้ว ยังมีผู้ช่วยซึ่งจบการศึกษาระดับปริญญาตรี และเกือบทุกคนกำลังศึกษาชีววิทยาสัตว์ป่าต่อในระดับปริญญาโทอีก 5 คน

นอกจากนั้น มีเจ้าหน้าที่ซึ่งอยู่ในฐานะผู้ช่วยนักวิจัยอีก 20 คน

ผู้ช่วยเหล่านี้ บางคนเป็นพนักงานราชการ หลายคนเป็นพนักงานจ้างเหมา

ทุกคนทำงานที่นี่มานาน บางคนอยู่ ขณะหัวหน้าเปลี่ยนไปหลายคน

พวกเขามาจากหลายสถานที่ แทบทุกภาค แต่มีสิ่งหนึ่งที่ทุกคนเหมือนกันคือ ทำงานอยู่ใจกลางป่าทึบ

 

ในบรรดาพนักงานราชการ หรือรวมทั้งพนักงานจ้างเหมา มีบางคนเอาครอบครัวมาอยู่ด้วย หลายคนอยู่คนเดียว

พวกที่มีครอบครัวจะแยกกิน ประกอบอาหารครัวใครครัวมัน

ส่วนพวกอยู่คนเดียวจะมารวมกันเป็นครัวเดียว และมีคนรับหน้าที่พ่อครัว

บุญเลิศ หนึ่งในทีมสำรวจประชากรเสือโคร่ง ด้วยการตั้งกลัองดักถ่าย รับหน้าที่พ่อครัว เขาชำนาญ มีฝีมือ ผมไปร่วมวงบ่อยๆ

“เย็นนี้อยากกินอะไรครับ” บุญเลิศถาม

“แกงจืดเป็นไงครับ” บุญเลิศทำหน้างง

“แกงจืดผมทำไม่เป็นครับ” พ่อครัวที่ทุกคนยอมรับ ทำแกงจืดไม่เป็น

พวกผู้ช่วยและหัวหน้า มีโรงครัวเล็กๆ ใช้เป็นที่กินข้าว

และที่นี่เป็นอาณาเขตของป้าเบ็ง

ป้าเบ็งเป็นรุ่นอาวุโส เสียงดังฟังชัด โดยเฉพาะตอนไปตามลุงแก่นที่อยู่ในวงหนุ่มๆ

หน้าที่หลักป้าเบ็งคือ ทำกับข้าวให้หัวหน้า และเหล่านักวิจัยที่เข้ามาศึกษาเรื่องสัตว์ป่า และสิ่งมีชีวิตต่างๆ

ที่นี่เป็นสถานีวิจัยสัตว์ป่า ที่คล้ายเป็นแหล่งรวมนักวิจัยจากประเทศต่างๆ นักศึกษาจากหลายแห่งใช้ที่นี่ฝึกงาน บางคนมาอยู่เป็นปี หลายคนเป็นสัปดาห์

เมื่อกลับไปแล้ว ป้าเบ็งจะเป็นผู้ที่ทุกคนระลึกถึง

 

ปีหนึ่ง ฝนเริ่มตกอย่างจริงจังในเดือนมิถุนายน เป็นปีที่ฤดูแล้งยาวนาน ผืนป่ากลับมาเขียวชอุ่ม น้ำในลำห้วยสาขาเริ่มมีน้ำไหล แหล่งน้ำต่างๆ มีน้ำขัง ช่วงเวลายากลำบากของสัตว์ป่าผ่านไปแล้ว

การสัญจรใช้เวลามากขึ้นเมื่อฝนตก เส้นทางที่ปรับไว้อย่างดี กลายเป็นร่องลึก สะพานข้ามลำห้วยเริ่มมีปัญหา ตรงจุดที่รถเคยข้ามลำห้วยได้ ระดับน้ำจะสูงเกิน

งานภาคสนามจึงต้องเร่งให้เสร็จก่อนที่สายฝนชุดใหญ่จะเดินทางมาถึง

งานวางกล้องดักถ่าย เสร็จหลายโซน ทุกคนกลับจากป่า อยู่กันพร้อมหน้า

ฝนตกปรอยๆ ทุกวัน ป้าเบ็งรอให้ฝนหยุด และมีแดดออกสักสองวัน นั่นหมายถึง จะเป็นเวลาของเห็ด

งานติดตามสัตว์ป่า ไม่มีฤดูกาล ไม่ว่าฝนตก แดดออก ทั้งเสือโคร่ง และหมีควาย การออกไปเก็บข้อมูลจำเป็น ดูตำแหน่งพวกมัน บนแผนที่จากจอคอมพิวเตอร์ บางแห่งเรารู้ว่าจะต้องเดินไปในสภาพป่าเช่นไร

หัวค่ำ ฝนตกพรำๆ ผมเพิ่งกลับจากพื้นที่ทางตอนใต้ สภาพเส้นทางฝั่งโน้นค่อนข้างทุรกันดาร ในโรงครัวอยู่กันพร้อมหน้า เดินเข้าครัว เปิดตู้กับข้าว ดูว่าป้าเบ็งทำอะไรให้กิน เป็นความรู้สึกที่ดีแบบหนึ่ง วันไหนมีผักกูดชุบแป้ง หรือลวกจิ้มน้ำพริก แสดงว่าวัตถุดิบใกล้หมด พรุ่งนี้ต้องมีคนออกไปซื้อเสบียง

ป้าเบ็งทำกับข้าวและหุงข้าวไว้ เราจะจัดการตัก และช่วยกันเก็บล้าง

 

บนโต๊ะทำด้วยไม้เก่าๆ ผัดผักกูดและน้ำพริกกะปิวางอยู่ หลอดไฟสีขาว พลังงานแบตเตอรี่สว่างนวล แมลงบินว่อน

คนหลายคนรวมตัวกันที่นี่ ทุกคนจากบ้านมาไกล อยู่ในครัวป้าเบ็ง

ครัวอันทำให้เราสัมผัสกับความรู้สึกหนึ่ง เดินทางมายาวไกล ตามหาบางสิ่ง

และ “บางสิ่ง” นั่นอยู่ในที่ซึ่งเราจากมา

 

ป้าเบ็งเอาหน่อไม้ไผ่รวก ต้มแล้วให้ยิ่งบุญถุงหนึ่ง

“รู้ว่าอยู่นี่เลยเอามาฝาก”

“ดีครับ วันนี้ตำน้ำพริก” ยิ่งบุญยิ้มร่า

หน่อไม้บอกให้รู้ว่า เราอยู่ในฤดูฝน

ความรู้สึกครั้งอยู่ในครัวป้าเบ็ง ชัดเจนขึ้น

ที่นั่นทำให้รู้ว่า “บางสิ่ง” ที่ตามหาอยู่ที่ใด

รู้ว่าอยู่ที่ใดแล้ว บางสิ่งนั่นจึงอยู่ในใจเราเสมอ

และมันช่วยให้อบอุ่น ไม่หนาวเย็นเกินไปนักเมื่อฝ่าฝนไปบนหนทางกันดาร… •