สมุนไพร/คณะเภสัชศาสตร์ ม.มหิดล

อัคคีทวาร

Rotheca serrata (L.) Steane & Mabb. LABIATAE (LAMIACEAE)

ไม้พุ่ม สูง 1-4 เมตร เปลือกต้นเรียบสีน้ำตาลอ่อน กิ่งอ่อนและยอดอ่อนเป็นเหลี่ยม

ใบ เดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามกัน บางข้อมี 3-4 ใบ เรียงรอบข้อ รูปรีถึงรูปไข่ โคนใบรูปลิ่มถึงเกือบกลม ปลายใบเป็นติ่งสั้น ขอบใบจักเป็นฟันเลื่อยช่วงกลางขอบใบไปจนถึงปลายใบ แผ่นใบเรียบสีเขียวเข้มเป็นมัน

ดอก ช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามซอกใบและปลายยอด กลีบดอกสีม่วงอ่อนอมฟ้า กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดสั้น ปลายแยกเป็น 5 แฉก มีขนาดไม่เท่ากัน

ผล แห้งแตก รูปค่อนข้างกลม ผิวเรียบเป็นมัน ผลอ่อนสีเขียว แก่เป็นสีดำ เมล็ดเดี่ยว รูปกลมรี สีดำ

ตำรายาไทยใช้ ใบแห้ง บดเป็นผง กินแก้ริดสีดวงทวาร

รากและต้น ฝนกับน้ำปูนใสให้ข้นเกลื่อนหัวริดสีดวงทวาร

ยาพื้นบ้านใช้ ใบแห้ง ป่นเป็นผงโรยในถ่านไฟ เอาควันเผารมหัวริดสีดวงทวารให้ยุบ

ใบและลำต้น ต้มน้ำดื่ม แก้เสียดท้อง ตำพอกรักษากลาก เกลื้อน โรคเรื้อน พอกแก้ปวดศีรษะเรื้อรัง ขัดตามข้อและดูดหนอง

ลำต้น ต้มน้ำดื่ม แก้ไข้ป่า แก้ปวดท้อง

แก่น เป็นยาขับปัสสาวะ

ราก ผสมกับเหง้าขิงและลูกผักชี แก้คลื่นไส้

ผลสุกและดิบ เคี้ยวกินแก้ไอ