หลังเลนส์ในดงลึก

ปริญญากร วรวรรณ

 

‘รู้จัก’

 

สําหรับผม การทำงานในป่า อยู่ในที่ห่างไกล ในถิ่นทุรกันดาร ทำให้ผมเข้าใจหลายสิ่งหลายอย่างของเรื่องราวซึ่งเป็นเรื่องใกล้ๆ ตัว

แต่จะรู้และเข้าใจก็ตอนที่อยู่ห่างออกมา

อยู่ในป่า แต่ดูเหมือนว่าจะเข้าใจเรื่องในเมือง

 

ความยุ่งยากประการหนึ่งของงานถ่ายภาพสัตว์ป่าในประเทศไทย คือการเข้าใกล้ๆ สัตว์ หรือการที่สัตว์จะออกมาปรากฏตัวให้เห็น

ไม่ง่ายหรอกไม่ว่าจะใช้วิธีการใด รวมทั้งมีประสบการณ์มากขนาดไหน

ผมยอมรับว่า สุดท้ายแล้ว ไม่ใช่เพราะทักษะหรือวิธีการที่ผมมีและใช้ เหตุผลเดียวที่สัตว์ออกมาปรากฏตัว ผมเชื่อว่าเพราะพวกมันอนุญาต

วิธีการต่างๆ ซ่อนตัวมิดชิด เฝ้ารอ เป็นเพียงหนึ่งในขบวนการ ให้เกียรติ เคารพ และรอรับบทเรียนที่จะได้ สิ่งที่ไม่รู้มีมากมายกว่าสิ่งที่รู้

อยู่ในป่า ทำงานกับสัตว์ แต่ดูเหมือนจะเข้าใจคน เข้าใจตัวเอง

 

ความยุ่งยากประการหนึ่งของเหล่าสัตว์ผู้ล่าไม่ว่าจะเป็นชนิดใด คือการเข้าใกล้ๆ ตัวเหยื่อเช่นกัน เพราะบรรดาเหยื่อต่างๆ นั้นมีข้อดีอันสำคัญ คือมีการป้องกันระวังภัย รวมทั้งมีการสื่อสารระหว่างกันอย่างรวดเร็ว

มีสัตว์หลายชนิดมีคุณสมบัติที่ดียิ่งในการทำหน้าที่ยามแจ้งเหตุ

จะด้วยตั้งใจหรือไม่ก็เถอะ แต่สัตว์ต่างๆ ก็ได้ประโยชน์จากทักษะอันยอดเยี่ยมของยามทั้งหลาย ผู้ทำหน้าที่ระวังไพรเป็นอย่างดี

ในสังคมที่สัตว์ป่าขณะอยู่ร่วมฝูง พวกมันมีกฎระเบียบ เมื่อตัวอื่นยุ่งกับภารกิจ ต้องมีผู้ทำหน้าที่ดูรอบๆ คอยระวัง

แม้งานของสัตว์ผู้ล่าจะไม่ง่าย แต่เพราะมีทักษะเป็นเลิศ “เหยื่อ” เผลอ พลาดพลั้งเพียงเสี้ยวนาที ความตายอาจมาถึงตัว

 

ไม่เพียงอยู่ในสายพันธุ์เดียวกัน สัตว์ต่างชนิดหากออกมาสู่ที่โล่ง เช่น โป่งหรือแหล่งน้ำแหล่งอาหาร เช่น นกยูง เก้ง และกวาง พวกมันจะช่วยกันระวังนักล่าให้กันและกัน

สัตว์ป่าสื่อสารกันตลอด

หลายตัวใช้เสียง บางตัวใช้ท่าทาง บางตัวใช้กลิ่น

การสื่อสารคล้ายจะแตกต่าง แต่พวกมันเข้าใจกันดีเสมอ

 

ถึงวันนี้ เราไม่ได้ทำงานอยู่ “หลังเขา” ดังเช่นครั้งก่อนแล้ว

ในความหมายนี้คือ อยู่ในป่า เราสามารถติดต่อสื่อสารกับโลกภายนอกได้ ในยุคสมัยที่คลื่นสัญญาณโทรศัพท์, อินเตอร์เน็ต ยึดครองโลก

มีบ้างในบางพื้นที่ การสื่อสารยังต้องใช้วิธีการเดิมๆ วิทยุสื่อสารยังมีบทบาทไม่ไร้ความหมาย

และการสื่อสารด้วยวิธีนี้ สำคัญ มันเป็นเครื่องอันทำให้คนทำงานในป่า ใช้ติดต่อ ใช้เป็นเพื่อน

ทำให้ไม่รู้สึกว่าอยู่เพียงลำพัง

 

ขณะทำงาน หลายครั้งผมใช้เวลานานในแคมป์

บางแคมป์ใช้เวลาเดินทางราวสองชั่วโมงในฤดูแล้ง แต่ในช่วงฝน เวลาจะเพิ่มอีกเป็นเท่าตัว

นอกจากหล่มลึกรถต้องติด การเลื่อยต้นไม้โตขนาดคนโอบไม่รอบ เพราะทำเส้นทางเบี่ยงไม่ได้ เป็นเรื่องปกติ

แคมป์หนึ่ง การไปถึงต้องผ่านป่าเต็งรัง ข้ามลำห้วย ผ่านป่าเบญจพรรณ ลงหุบ กระทั่งสุดเส้นทางริมลำห้วย

ที่นี่อยู่ในบริเวณหุบ ไร้ซึ่งสัญญาณใดๆ แม้แต่วิทยุสื่อสารก็ทำได้เพียงรับฟังจากสถานีแม่ข่าย ส่งข้อความถึงใครไม่ได้

หากมีเรื่องจำเป็นเร่งด่วนจำเป็นต้องขึ้นไปส่งข้อความบนสันเขา

มันเป็นแคมป์ใจกลางป่า ไม่มีการสื่อสารกับผู้อื่น

ไม่ได้พูด แต่ได้ฟัง

 

ตั้งแต่ตีห้าก่อนฟ้าสว่าง นกกกส่งเสียง “กก! กก!” ดังหนักแน่น เสียงนกกกตัวผู้ที่ร้องจากบริเวณใกล้ๆ โพรงรัง ซึ่งนกกกตัวเมียและลูกอยู่ข้างใน

นกกกตัวผู้เกาะนอนใกล้รัง และเตรียมตัวออกบินไปหาอาหารเพื่อมาป้อนรอบแรกตั้งแต่เช้ามืด

เสียงร้องของมันคล้ายเป็นนาฬิกาปลุก ทำให้ผมต้องค่อยๆ พาตัวเองออกจากถุงนอนอย่างเสียดายความอุ่น ลงไปล้างหน้าในห้วยที่น้ำเย็นเฉียบ

เปลี่ยนเสื้อผ้า ใส่ชุดเปียกชื้นเพราะเดินลุยฝนในตอนเย็นเมื่อวาน

ออกจากแคมป์ เดินไปถึงซุ้มบังไพรก่อนสว่าง

แม้ว่าจะเดินไปตามด่านเดิม แต่ในความมืดผมระวังการเลี้ยวเข้าผิดด่าน

บทเรียนสอนเสมอว่า ด่านที่เดินอยู่ทุกวันนี่แหละ พลัดหลงได้ไม่ยาก

 

ในช่วงแรกๆ นกตัวผู้จะนำอาหารจำพวกผลไม้ เช่น ไทร, ลูกตาเสือมาให้ ในช่วงหลังๆ เมื่อลูกเริ่มโต จะนำโปรตีนมาบ้างอย่างงู และสัตว์เล็กๆ

บางวันผมได้ยินเสียงตัวเมียในโพรงส่งเสียงเบาๆ คล้ายเตือนตัวผู้ว่าอย่าเพิ่งเข้าป้อนเพราะเธอสัมผัสได้ว่ามีอันตรายแถวๆ นั้น

เสียงตัวเมียเตือนทำให้ตัวผู้เกาะนิ่งๆ ไม่เข้าป้อน และรออยู่นานกระทั่งแน่ใจจึงโผบินเข้ามาที่โพรง

สัตว์ป่ามีวิธีไม่มากในการสื่อสาร แต่ทุกวิธีได้ผล และเข้าใจกันดี

 

ผมใช้เวลามาพอสมควรกับการทำงานในป่า อยู่ในสังคมสัตว์ป่า นั่นไม่ได้ทำให้ผมห่างไกลจากสังคมที่จากมา

แท้จริงมันทำให้ผม “รู้จัก” ที่ที่จากมายิ่งขึ้น อยู่ท่ามกลางการสื่อสารแห่งยุคสมัย รวดเร็วเข้าถึงทุกหนแห่ง สิ่งเหล่านี้คล้ายจะไม่ได้ทำให้คนเข้าใจกันมากขึ้น

ไม่ได้ทำให้เข้าใจกันมากขึ้นแล้ว ดูเหมือนว่า ความขัดแย้งจะยิ่งมากยิ่งขึ้นกว่าเดิม…

อยู่ในป่า ในที่ห่างไกล ดูเหมือนจะเห็นเรื่องในเมืองชัดเจน •