เมื่อประธานาธิบดี โฮเซ เอดูอาร์โด ดอส ซานโตส ของแองโกลาพ้นจากตำแหน่ง และผู้รับช่วงต่อจากเขาได้รับชัยชนะในการเลือกตั้งในวันที่ 23 สิงหาคมนี้ จะเป็นการยุติช่วงเวลา 38 ปีภายใต้การปกครองแบบเผด็จการอย่างต่อเนื่องแบบไม่หยุดหย่อน

แม้แทบจะไม่ค่อยได้ปรากฏตัวต่อสาธารณะมากนัก แต่การมีอยู่ของ ดอส ซานโตส ก็สามารถรู้สึกได้ในชีวิตประจำวันเท่าที่ชาวแองโกลาส่วนใหญ่จำความได้ จากการคงไว้ซึ่งการปกครองประเทศที่เด็ดขาดของเขาตลอดช่วงสงครามกลางเมืองซึ่งก่อให้เกิดความเสียหายอย่างมากมาย และความรุ่งเรืองจากน้ำมันในช่วงที่ผ่านมา

ถึงตอนนี้ที่มีอายุ 74 ปี และมีรายงานว่าสุขภาพย่ำแย่ ดอส ซานโตส ที่ดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีตั้งแต่ปี 1979 เป็นผู้นำแอฟริกันที่ดำรงตำแหน่งยาวนานที่สุดเป็นอันดับ 2 ที่ยังคงดำรงตำแหน่งอยู่ในปัจจุบัน น้อยกว่า ธีโอโดโร โอเบียง เอ็นกูเอมา ของอีเควตอเรียลกินีอยู่เพียงแค่เดือนเดียวเท่านั้น

จนกระทั่งสงครามกลางเมืองที่ยาวนาน 27 ปียุติลงเมื่อปี 2002 ดอส ซานโตส ยังคงปกครองประเทศที่ขัดแย้งแตกแยกระหว่างขบวนการประชาชนเพื่อการปลดปล่อยแองโกลา (เอ็มพีแอลเอ) ที่สนับสนุนรัฐบาล ต่อสู้กับกลุ่มกบฏยูนิตา

 

ดอส ซานโตส ได้รับการยกย่องจากการนำแองโกลาออกจากสงคราม หลุดพ้นจากกลุ่มแนวคิดมาร์กซิสต์สุดโต่ง และบริหารจนเศรษฐกิจหลังสงครามและดึงดูดการลงทุนจากต่างชาติให้เพิ่มมากขึ้นจนเปลี่ยนแปลงกรุงลูอันดา เมืองหลวงของประเทศให้เจริญรุ่งเรือง

ทว่า การปกครองของเขาก็ถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่า ไม่โปร่งใสและคอร์รัปชั่น จากการที่ประชากรชาวแองโกลาส่วนใหญ่ยังคงยากจนอย่างน่าสังเวช

“เขาเป็นนักต่อรองเพื่อบรรลุข้อตกลงด้านเศรษฐกิจและการเมืองที่เฉียบแหลม และยังมีสัญชาตญาณในการเอาตัวรอดทางการเมืองที่หาตัวจับได้ยาก” อเล็กซ์ ไวน์ส แห่งชาแทมเฮาส์ องค์กรทางวิชาการในกรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษบอก

ดอส ซานโตส แต่งงานกับ อนา เปาลา อดีตแอร์โฮสเตสที่อายุน้อยกว่าเขา 18 ปี

โดยหนึ่งในบรรดาลูกๆ ของทั้งคู่ ประกอบไปด้วย อิซาเบล ประธานบริษัทน้ำมันของรัฐ โซนันโกล ออยล์ ที่มีชื่อเสียงในฐานะผู้หญิงที่ร่ำรวยที่สุดของทวีปแอฟริกา โดยมีทรัพย์สินสุทธิ 3 พันล้านดอลลาร์

 

จากจุดเริ่มต้นของการเป็นคนอ่อนน้อมถ่อมตนในการเป็นลูกของช่างก่ออิฐ ดอส ซานโตส เข้าร่วมกับเอ็มพีแอลเอตั้งแต่ยังเป็นวัยรุ่นและพุ่งขึ้นมาอย่างรวดเร็วในฐานะนักรบขณะที่แองโกลากำลังต่อสู้ดิ้นรนเพื่อเป็นเอกราชจากโปรตุเกส

หลังใช้ชีวิตอยู่ที่คองโก และดีอาร์คองโกเป็นช่วงเวลาสั้นๆ เขาเดินทางไปศึกษาต่อเรื่องวิศวกรรมทรัพยากรธรณีและปิโตรเลียม และศึกษาภาษารัสเซียและฝรั่งเศสเพิ่มจากโปรตุเกสที่เป็นภาษาแม่ ที่อาเซอร์ไบจัน

ในปี 1979 หลังการเสียชีวิตอย่างฉับพลันจากโรคมะเร็งของประธานาธิบดี อกอสตินโญ เนโต ที่ปลดปล่อยแองโกลาเป็นเอกราช ดอส ซานโตส ที่ขณะนั้นเป็นรัฐมนตรีด้านการวางแผนได้สาบานตนเข้ารับตำแหน่งแทน

ในการเลือกตั้งประธานาธิบดีเมื่อปี 1992 การเลือกตั้งประธานาธิบดีรอบ 2 ได้ถูกยกเลิกไปหลังจาก โจนาส ซาวิมบี คู่แข่งของเขาอ้างว่ามีการโกง จุดชนวนให้เกิดสงครามกลางเมือง จนกระทั่งซาวิมบีเสียชีวิตเมื่อปี 2002

มีรายงานข่าวว่า ดอส ซานโตส ต้องเข้ารับการรักษาตัวด้วยโรคมะเร็งที่นครบาร์เซโลนา ประเทศสเปนบ่อยครั้งในช่วงหลัง

ตามปกติแล้วเขาไม่ค่อยเดินทางออกนอกประเทศบ่อยครั้งนัก แต่ระบุว่าเขาชื่นชอบเพลงและบทกวี และชอบเล่นกีฬาฟุตบอล