ภาพยนตร์/นพมาส แววหงส์

DUNKIRK “ชัยชนะทางใจ”

กำกับการแสดง

Christopher NolanJ

นำแสดง Fione Whitehead, Damien Bonnard, Mark Rylance, Kenneth Branagh, Cillian Murphy

ดันเคิร์กเป็นเมืองเล็กๆ ริมทะเลเหนือสุดของฝรั่งเศส ติดกับเบลเยียม และอยู่เหนือขึ้นไปเล็กน้อยจากเมืองคาเลส์ซึ่งเป็นเมืองของฝรั่งเศสที่ข้ามไปมาติดต่อกับโดเวอร์ของอังกฤษ ผ่านทางช่องแคบอังกฤษ

ชื่อเมืองดันเคิร์กได้รับการบันทึกในประวัติศาสตร์ในฐานะสมรภูมิที่โดดเด่นครั้งหนึ่งในสงครามโลกครั้งที่สอง คนทั่วโลกรู้จักคำว่า “ดันเคิร์ก” จากเหตุการณ์ซึ่งกินเวลาเพียงชั่วหนึ่งสัปดาห์ครั้งนั้น

เมื่อสงครามโลกครั้งที่สองเพิ่งอุบัติได้ไม่นาน กองทัพนาซีของฮิตเลอร์รุกรานภาคตะวันตกเฉียงเหนือของยุโรปแถวๆ ฝรั่งเศส เบลเยียม เนเธอร์แลนด์ ฯลฯ ฝ่ายสัมพันธมิตรที่มีทหารอังกฤษร่วมรบเคียงบ่าเคียงไหล่ด้วยถูกผลักให้ถอยร่นไปจนติดขอบทะเล

และจวนเจียนจะถูกบดขยี้ เพราะถอยไปไหนอีกไม่ได้แล้ว

แต่เมื่อวันที่ 26 พฤษภาคม 1940 ฝ่ายกองทัพเยอรมนีมีคำสั่งให้หยุดรบเพื่อรวบรวมกำลังและจัดทัพใหม่เนื่องจากพื้นที่แถบนั้นไม่เหมาะแก่การส่งรถถังเข้าไปรบ

ทิ้งหน้าต่างแคบๆ ให้ฝ่ายสัมพันธมิตรมีเวลาสั้นๆ เพียงสามวันที่จะจัดการอพยพผู้คนออกจากดันเคิร์กโดยทางทะเล

ขณะนั้น วินสตัน เชอร์ชิล เพิ่งขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรีอังกฤษได้แค่สิบหกวัน และเชอร์ชิลประกาศกร้าวที่จะอพยพคนจำนวนสี่แสนคนออกจากสถานการณ์เลวร้ายในจุดนั้น กลับคืนประเทศอังกฤษให้ได้

กองทัพเรืออังกฤษมีกำลังไม่พอจะส่งไปช่วยคนสี่แสนหรอกค่ะ ไหนจะต้องส่งไปรบในน่านน้ำต่างๆ เพื่อสู้กับกองทัพเรือเยอรมนี

พูดง่ายๆ คือดันเคิร์กไม่ใช่สมรภูมิเดียวที่อังกฤษเผชิญหน้าอยู่

เชอร์ชิลจึงประกาศขอความร่วมมือหรือพูดในสถานการณ์สงคราม ก็คือ “เกณฑ์” ความช่วยเหลือของพลเรือนไปช่วยกู้ภัยในครั้งนี้

เรือเล็กเรือใหญ่ ไม่ว่าจะเป็นเรือประมงหรือเรือยอชต์ของเอกชน ได้รับคำสั่งให้ออกเรือไปรับคนที่ติดค้างอยู่บนชายหาดที่ดันเคิร์กข้ามช่องแคบคืนสู่มาตุภูมิอังกฤษ

Dunkirk เกิดขึ้นในช่วงเจ็ดวันระหว่างวันที่ 26 มิถุนายน ถึง 4 พฤษภาคม ในช่วงหลังจากการพักรบสามวัน และกองกำลังทางบก อากาศและทะเลของนาซีเริ่มรวมตัวเข้าบดขยี้สัมพันธมิตรที่ติดอยู่บนหาดใหม่

หนังเรื่องนี้กำกับฯ และเขียนบทโดย คริสโตเฟอร์ โนแลน ซึ่งเป็นผู้กำกับหนังที่แฟนพันธุ์แท้ทั้งหลายย่อมไม่ยอมพลาดอีกแล้ว ด้วยชื่อเสียงของเขาจาก Dark Knight ในไตรภาคมนุษย์ค้างคาวที่ยกระดับหนังซูเปอร์ฮีโร่ให้มีศักดิ์ศรีเท่าเทียมหนังดีประเภทอื่นๆ รวมทั้ง The Prestige, Interstellar และ Inception ซึ่งเป็นหนังที่เล่าเรื่องยอกย้อนทุกเรื่อง

อ้อ ยังไม่ได้พูดถึง Memento เมื่อก่อนหน้าหลายปี

สไตล์ของโนแลน คือการไม่เล่าเรื่องตามแบบฉบับของหนังทั่วๆ ไป ใน Dunkirk ซึ่งแทบไม่มีพล็อตอะไร นอกจากการอพยพผู้คนออกจากจุดเล็กๆ จุดเดียวในภาคพื้นยุโรป โนแลนก็ไม่ได้เล่าเรื่องตามลำดับเหตุการณ์ แต่ตัดสลับไปมา

Dunkirk แบ่งเรื่องออกเป็นสามระดับของเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น โดยขึ้นตัวหนังสือบอกไว้ด้วย แต่ก็ไม่ได้จบในตัวเอง ก่อนจะขึ้นช่วงใหม่ ยังคงตัดสลับกันไปมา

ตอนที่หนึ่ง คือจักรกลที่ใช้ในการลำเลียงผู้คนหลายแสนที่รอความช่วยเหลืออยู่ริมทะเล ส่วนนี้บอกว่าใช้เวลาหนึ่งสัปดาห์ โดยหลักๆ คือสะพานไม้ที่ยื่นไปไกลกลางทะเลสำหรับการลำเลียงผู้คนขึ้นเรือรบขนาดใหญ่ซึ่งไม่สามารถเข้าใกล้เขตน้ำตื้นได้

ตอนที่สองคือ การช่วยเหลือทางเรือทั้งเรือของราชนาวีอังกฤษที่ส่งมาลำเลียงทหารรวมทั้งคนบาดเจ็บ ท่ามกลางการโจมตีทางอากาศและตอร์ปิโดใต้น้ำ ส่วนนี้บอกว่ากินเวลาหนึ่งวัน

ตอนที่สามคือการช่วยเหลือทางอากาศ ที่อังกฤษส่งเครื่องบินต่อสู้มายิงทำลายยานบินของเยอรมนี ส่วนนี้บอกว่ากินเวลาหนึ่งชั่วโมง

ด้วยโครงสร้างที่วางไว้ข้างต้นนี้ โนแลนเล่าเรื่องสลับไปมา จากมุมมองของทหารหนุ่มชาวอังกฤษและทหารชาวฝรั่งเศส ที่พยายามหาทางรอดจากสถานการณ์เฉพาะหน้า แรกทีเดียวก็โดยการแบกคนบาดเจ็บที่ต้องได้รับการดูแลเพื่อลัดคิวขึ้นเรือ

แต่เมื่อเรือรับตัวทหารบาดเจ็บไปโดยไม่ยอมให้สองคนนี้ขึ้นเรือไปด้วย พวกเขาก็ต้องรอคอยโอกาสครั้งต่อไป ครั้งแล้วครั้งเล่า รวมทั้งการไปรออยู่ในเรือที่เกยตื้นเพราะน้ำลง และรอคอยเวลาให้น้ำขึ้น เพื่อเรือจะได้ลอยออกทะเลไป แต่ในระหว่างนั้น ก็เผชิญกับกระสุนที่ทหารเยอรมันใช้ยิงฝึกมือ จนเรือมีรูรั่วพรุนไปหมด…

ในส่วนของความช่วยเหลือทางทะเล เราตามเรื่องไปกับมิสเตอร์ดอว์สัน (มาร์ก ไรลันซ์ ในบทที่สงบและไม่พูดอะไรมาก คล้ายกับบทที่ส่งให้เขาได้ออสการ์ไปครองอย่างขาดลอยใน Bridge of Spies) ขนข้าวของในเรือสำราญส่วนตัวขึ้นจนหมดเพื่อให้มีที่ว่างสำหรับรับคนกลับจากดันเคิร์ก และออกเรือพร้อมกับลูกชายและลูกมือประจำเรือ ไปด้วยความมุ่งมั่นและเลือดรักชาติเต็มเปี่ยม

ในแง่การทหาร สมรภูมิดันเคิร์กเป็นความพ่ายแพ้ยับเยินของฝ่ายสัมพันธมิตร

แต่ในแง่ของขวัญและกำลังใจ ดันเคิร์กเป็นชัยชนะ เป็นปาฏิหาริย์ที่เกิดขึ้นสำหรับฝ่ายสัมพันธมิตร

เหมือนอย่างที่บรรดาทหารที่รอดชีวิตกลับคืนอังกฤษ ไม่ได้คาดว่าจะได้รับการต้อนรับเยี่ยงวีรบุรุษ ได้รับการโห่ร้องอวยชัยให้พรตามเส้นทางกลับบ้าน ได้รับการสดุดีสรรเสริญทางหน้าหนังสือพิมพ์

ผู้รอดชีวิตทั้งหลายคือวีรบุรุษสงคราม

ประวัติศาสตร์บันทึกว่าอังกฤษภายใต้การนำของเชอร์ชิลช่วยคนให้รอดชีวิตจากดันเคิร์กกว่าสามแสนคน

ความพ่ายแพ้กับชัยชนะซ้อนทับผสานเป็นหนึ่งเดียวอย่างแยกไม่ออก

ในแง่ยุทธศาสตร์และภาพรวมของสงครามที่จะตามต่อมา ดันเคิร์กทำให้สัมพันธมิตรยังคงสู้รบต่อไป หาไม่อาจต้องยอมแพ้แก่เยอรมนีไปในตอนนั้นก็เป็นได้

และนาซีอาจได้เป็นผู้ชนะในสงครามโลก ซึ่งจะแปรโฉมหน้าประวัติศาสตร์และโลกอย่างที่เรารู้จักนี้ไปอย่างไม่มีทางคาดคิดเลยทีเดียว

ผู้เขียนได้ดูหนังซีรี่ส์เรื่อง The Man in the High Castle ซึ่งเป็นภาพของอเมริกาที่แพ้สงครามโลกและมีญี่ปุ่นและนาซียึดครอง มีขบวนการใต้ดินต่อสู้เพื่ออิสรภาพ มีนางเอกพระเอกและเรื่องราวซับซ้อน ซ่อนเงื่อน สมมุติฐานของเรื่องคือนี่เป็นโลกคู่ขนานซึ่งจะดำเนินไปคนละทางหลังจากอเมริกาแพ้สงคราม

ซีรี่ส์ชุดนี้ยังไม่จบเลยนะคะ เพิ่งดูไปซีซั่นเดียวเองค่ะ

กลับมาที่ Dunkirk อีกทีนะคะ…คริสโตเฟอร์ โนแลน สร้างประวัติศาสตร์ในอีกสมรภูมิด้วยการเป็นผู้กำกับภาพยนตร์ที่มีค่าตัวสูงสุดถึงยี่สิบล้านเหรียญ สูสีกับ ปีเตอร์ แจ๊กสัน ในหนังเรื่อง King Kong

แม้จะไม่ใช่หนังที่ถูกกับรสนิยมผิวเผินของสาธารณชน

แต่ไม่ดูไม่ได้แล้วนะคะ เดี๋ยวตกยุค

และโนแลนจะเป็นที่จดจำในหน้าประวัติศาสตร์ภาพยนตร์ต่อไปอีกช้านาน