สมุนไพรเพื่อสุขภาพ/โครงการสมุนไพรเพื่อการพึ่งตนเอง มูลนิธิสุขภาพไทย www.thaihof.org

Q & A ถามตอบ ฟ้าทะลายโจร

สื่อออนไลน์และโซเชียลมีเดียเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับฟ้าทะลายโจรกันมากมาย

แต่ก็ยังมีผู้สงสัยสอบถามมาที่มูลนิธิสุขภาพไทย และมักเป็นคำถามที่คนทั่วไปต้องการรู้ให้ชัดเพื่อใช้ได้อย่างถูกต้อง

วันนี้จะลองประมวลคำถามมาตอบกัน

ถาม : ฟ้าทะลายโจรรักษาโควิด-19 ได้?

ตอบ : โควิด-19 เป็นโรคอุบัติใหม่ ปัจจุบันยังไม่มียาทั้งยาแผนปัจจุบันและยาสมุนไพรที่รักษาโรคโควิด-19 โดยตรง ยาที่ใช้รักษากันอยู่ทั่วโลกเป็นยาที่มีอยู่ก่อนแล้ว แต่นำมาช่วยบรรเทาหรือแก้อาการไปก่อน อาจพูดได้ว่าทั้งยาแผนปัจจุบันและสมุนไพรฟ้าทะลายโจรที่ใช้ในเวลานี้เป็นยาต้านไวรัสโคสิด-19 (ไวรัส SARS-CoV2) ยังไม่ใช่รักษาโรคโควิด-19

สำหรับยาฟ้าทะลายโจรนอกจากมีผลต้านไวรัสโควิด-19 ซึ่งใช้ในผู้ป่วยที่อาการไม่รุนแรงแล้ว ยังมีฤทธิ์ลดการอักเสบซึ่งมีส่วนในการลดไข้ ลดอาการหวัด เช่น ไอ เจ็บคอ น้ำมูก และมีส่วนปรับภูมิคุ้มกันในร่างกาย

ขอทำความเข้าใจเพิ่มเติมว่า ฟ้าทะลายโจรได้รับการประกาศให้เป็นยาสามัญประจำบ้านและยาแผนโบราณ ซึ่งมีการขึ้นทะเบียนจาก อย.มานานกว่า 20 ปีแล้ว โดยระบุสรรพคุณใช้แก้อาการไข้ ไอ เจ็บคอ ลดน้ำมูก แก้อาการเมื่อยเนื้อตัว หรือเรียกรวมๆ ว่าแก้อาการโรคหวัดทั่วๆ ไป (common cold)

แต่เมื่อต้นเดือนมิถุนายน 2564 นี้เอง ที่กระทรวงสาธารณสุขประกาศให้ใช้ฟ้าทะลายโจรกับ “ผู้ป่วยโรคโควิด-19 ที่มีความรุนแรงน้อย” เพื่อลดการเกิดโรคที่รุนแรง ซึ่งหมายถึงลดการเกิดปอดอักเสบ

ดังนั้น ขอให้เข้าใจว่า ยาฟ้าทะลายโจรมีอยู่ทั่วไปในท้องตลาด แต่เมื่อสถานการณ์โควิด-19 ระบาดมากขึ้น คนทั่วประเทศจึงต้องการยาฟ้าทะลายโจรมาใช้หรือเก็บไว้ใช้ จนเวลานี้ยากำลังขาดตลาด

ถาม : รูปแบบยาฟ้าทะลายโจรมีกี่รูปแบบ

ตอบ: ที่มีการผลิตอยู่มีทั้งผงยาบรรจุในแคปซูล ผงยาตอกอัดเม็ด และผงยาปั้นเป็นเม็ดลูกกลอน แต่จะขอกล่าวขยายความเฉพาะรูปแบบยาผงที่บรรจุในแคปซูลเพราะพบเห็นได้มากที่สุด และในรายการบัญชียาหลักแห่งชาติด้านสมุนไพร ที่ให้ใช้กับโควิด-19 ที่อาการไม่รุนแรงนั้น ประกาศไว้ 2 รูปแบบ คือ ยาจากสารสกัดฟ้าทะลายโจร และยาจากผงฟ้าทะลายโจร

เรียกง่ายๆ ว่า สารสกัด กับผงยาธรรมชาติ ซึ่งจะบรรจุในแคปซูลนั่นเอง

ยาจากสารสกัดฟ้าทะลายโจร หมายถึงสารสกัดหยาบที่ไม่ใช่สารสกัดบริสุทธิ์ แต่เป็นสารสกัดที่มีปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) สูง

ยาจากผงฟ้าทะลายโจร หมายถึงต้นฟ้าทะลายโจรที่นำส่วนของใบ หรือส่วนที่อยู่เหนือดิน มาทำความสะอาดแล้วตากแห้ง จากนั้นบดเป็นผงซึ่งผงยาธรรมชาตินี้จะมีสารที่ออกฤทธิ์หลายชนิด รวมถึงสารสำคัญ แอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) ด้วย

ถาม : กินยาฟ้าทะลายโจรอย่างไรเมื่อรู้ว่าติดโควิด-19

ตอบ : คำถามนี้คนสงสัยมากที่สุด จะตอบง่ายๆ ตามประกาศทางการที่เขียนว่า รับประทานในขนาดยาที่มีปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ 180 มิลลิกรัมต่อวัน โดยแบ่งให้กินวันละ 3 ครั้ง กินต่อเนื่อง 5 วัน

อ่านแล้วเชื่อว่ากินยาไม่ถูกแน่ๆ เพราะชาวบ้านสามัญชนต้องการรู้ว่ากินกี่แคปซูลแบบตรงไปตรงมา และทุกคนต้องการกินให้เร็วที่สุด ควรได้กินยาภายใน 1-3 วันเมื่อรู้ว่าติดโควิด-19 เพราะฟ้าทะลายโจรจะใช้ได้ผลดีเมื่อเริ่มมีอาการ

ถ้าเป็นยาที่มาจากสารสกัด คำนวณง่ายๆ เช่น ที่ฉลากยาระบุว่า มีปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ 20 มิลลิกรัมต่อ 1 แคปซูล ก็กินครั้งละ 3 แคปซูล (คือ 20 ม.ก.คูณ 3 เท่ากับ 60 ม.ก./ครั้ง) ให้กิน 3 มื้อหรือครั้งต่อวัน (ก็เท่ากับได้รับยา 60 ม.ก.คูณ 3 ครั้ง = 180 ม.ก.ต่อวัน)

แต่ที่จะยุ่งยากแต่ไม่เกินความสามารถคนไทยที่จะเรียนรู้ ซึ่งควรส่งเสริมเนื่องจากในท้องตลาดมียาฟ้าทะลายโจรรูปแบบผงยาธรรมชาติขายอยู่ทั่วไป ขอย้ำว่ายาฟ้าทะลายโจรที่มีการขึ้นทะเบียนยา อย. มีทั้งเป็นยาสามัญประจำบ้านและยาแผนโบราณอยู่แล้ว ซึ่งยาบางยี่ห้อระบุปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ไว้ในฉลากยาที่ให้ค่าเป็นร้อยละหรือเปอร์เซ็นต์ แต่ก็มีอีกหลายยี่ห้อที่ไม่ได้ระบุปริมาณสารสำคัญไว้ แต่ถามว่าใช้ได้ไหม ตอบว่าใช้ได้ ในยามจำเป็นเช่นนี้มีไว้ประจำบ้านดีที่สุด และเราจะกินอย่างไร

(1) กรณีที่มีการระบุในฉลากยาเป็นค่าร้อยละหรือเปอร์เซ็นต์ ที่เขียนว่ามีค่าสารสำคัญไม่น้อยกว่า หรือมีค่าเป็นเปอร์เซ็นต์ (%) ตัวอย่าง ระบุว่ามีสารแอนโดรกราโฟไลด์ไม่น้อยกว่า 12 ม.ก./แคปซูล ก็ให้กิน 5 แคปซูลต่อครั้ง (12 ม.ก. คูณ 5 = 60 ม.ก./มื้อ) กินวันละ 3 มื้อ ก็ได้ 180 ม.ก./วันนั่นเอง

(2) กรณีที่ไม่ได้ระบุปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ บางคนเสนอไม่ควรนำมาใช้ แต่ทางโครงการสมุนไพรเพื่อการพึ่งตนเองเห็นว่ายาฟ้าทะลายโจรที่หาได้เวลานี้มีประโยชน์ต่อทุกครัวเรือน จึงแนะนำให้ใช้โดยเสนอหลักคิดว่า ให้กินยาตามฉลากยาของผลิตภัณฑ์นั้นๆ ในจำนวนสูงที่สุด เช่น ระบุว่ากินครั้งละ 2-4 แคปซูล ก็ให้กิน 4 แคปซูลคือสูงสุดไว้ เป็นเวลา 5 วัน หรือไม่มั่นใจว่าจะได้รับสารออกฤทธิ์เพียงพอหรือไม่ ก็ให้กินเพิ่มอีก 1 แคปซูลต่อมื้อ

แต่ก็มีหลักการคำนวณให้เรียนรู้ คือ ปกติสารแอนโดรกราโฟไลด์ที่อยู่ในผงยาธรรมชาติที่ทำเป็นผลิตภัณฑ์ทั่วไปที่ขึ้นทะเบียน อย. จะมีปริมาณสารสำคัญอย่างน้อยหรือต่ำสุดร้อยละ 1 หรือ 1% ซึ่งปกติถ้าผู้ผลิตควบคุมวัตถุดิบได้ดีจะได้ปริมาณสารสำคัญสูงประมาณ 2-3%

ขอใช้ตัวเลข 3% เพราะคาดว่าจะมีสารประมาณนี้ หมายถึงในผงธรรมชาติ 100 ม.ก. จะมีสารสำคัญ 3 ม.ก. ถ้าบรรจุในแคปซูล 400 ม.ก.ก็หมายถึงใน 100 ม.ก.มีสารสำคัญ 3 ม.ก. เมื่อบรรจุ 400 ม.ก.ก็มีสารแอนโดรกราโฟไลด์อยู่ 12 ม.ก.นั่นเอง ถ้ากินตามขนาดแคปซูล 400 ม.ก.ครั้งละ 4 แคปซูล วันละ 3 เวลา จะได้ปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ 144 ม.ก./วัน ซึ่งมีการเก็บข้อมูลผู้ป่วยว่าอาการดีขึ้น บางยี่ห้อบรรจุในแคปซูล 350 ม.ก. หรือ 500 ม.ก. ก็สามารถคำนวณได้ในหลักคิดเดียวกันว่าจะกินครั้งละกี่แคปซูล

ในมุมของมูลนิธิสุขภาพไทยเท่าที่ได้เก็บข้อมูลจำนวนหนึ่ง พบว่าการได้กินยาฟ้าทะลายโจรที่คำนวณปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ระหว่าง 60-144 ม.ก.ต่อวันถือว่าได้ผล หากพิจารณาจากเกณฑ์ที่กระทรวงสาธารณสุขให้ใช้ฟ้าทะลายโจรกับอาการหวัดทั่วไป (common cold) นั้น ให้ได้รับสารแอนโดรกราโฟไลด์ 60-120 ม.ก.ต่อวัน ในสถานการณ์ที่ประชาชนต้องพึ่งตนเองการได้มียาฟ้าทะลายโจรไว้ใช้ยิ่งกว่าได้ทองคำ หากได้กินตั้งแต่ 60-144 ม.ก.ต่อวันก็ดีกว่าไม่ได้กินเลย

ฟ้าทะลายโจรไม่ใช่ยาเทวดา บางรายอาจไม่ได้ผลเช่น กินยาแล้ว 3 วันอาการไม่ดีขึ้นหรือรุนแรงขึ้นควรพบแพทย์

บางคนแพ้ฟ้าทะลายโจร จะมีอาการมีผื่นลมพิษ หน้าบวม หายใจลำบาก ต้องหยุดใช้ยาฟ้าทะลายโจร

และฟ้าทะลายโจรมีสรรพคุณลดความดัน หากท่านกินร่วมกับยาลดความดันโลหิตก็ให้ระมัดระวัง รวมถึงการกินร่วมกับยาที่มีสารกันเลือดเป็นลิ่มก็ต้องระมัดระวัง

หากยังหาผลิตภัณฑ์สำเร็จรูปไม่ได้เลย ให้ใช้ต้นสด เด็ดใบ 4-5 ใบ ล้างน้ำให้สะอาด ชงกับน้ำเดือด ทิ้งไว้ให้ยาออกฤทธิ์สัก 10 นาที หรือให้น้ำยาอุ่น แต่น้ำจะมีรสขมมาก สามารถบีบน้ำมะนาวแต่งรสและเติมน้ำผึ้งเล็กน้อย ดื่มครั้งละ 1 แก้ว วันละ 3 เวลา

คือภูมิปัญญาพึ่งตนเองเป็นยาสามัญประจำบ้านที่ดีเช่นกัน