บทความพิเศษ

สมชัย ศรีสุทธิยากร

ศูนย์วิจัยการเมืองและการพัฒนา มหาวิทยาลัยรังสิต

 

ปราสาททราย กฎหมาย และกาลเทศะ

 

การเปิดให้จังหวัดภูเก็ตเป็นกระบะทราย (Sandbox) เพื่อการทดลองเปิดประเทศในสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 เป็นความคิดที่ต้องชื่นชม รวมทั้งต้องขอบคุณชาวภูเก็ตที่ให้ความร่วมมือกับมาตรการต่างๆ ของรัฐ โดยมุ่งหวังว่าแผนการดำเนินการจะเป็นผลและเป็นตัวแบบที่ดีสำหรับการดำเนินการในพื้นที่อื่นๆ ที่มีลักษณะคล้ายคลึงกัน เช่น เป็นเมืองท่องเที่ยว มีภูมิประเทศที่ควบคุมการเข้า-ออกได้ง่าย จนถึงการขยายไปใช้ในขอบเขตระดับประเทศต่อไป

Phuket Sandbox จึงเป็นโมเดลการจัดการที่ทุกคนฝากความหวัง รวมทั้งฝ่ายการเมืองที่นายกรัฐมนตรีประยุทธ์ จันทร์โอชา เป็นผู้นำ และไม่ใช่เรื่องแปลกหากจะเอ่ยว่า คือปราสาททรายที่ต้องช่วยกันเสริมอิฐ ปูนเข้าไป เพื่อให้ความสวยงามนั้นคงทน

หากแต่วิธีการคิด กระบวนการทางกฎหมาย และการรู้ถึงกาลเทศะที่เหมาะสมของทีมผู้นำนั้น เป็นเรื่องที่ต้องเอาจริงเอาจังในการคำนึงถึงเพื่อนำสู่ความสำเร็จเช่นกัน

 

วัคซีนสำหรับคนภูเก็ต

จังหวัดภูเก็ต เป็นจังหวัดที่ได้รับการทุ่มเทฉีดวัคซีนในร้อยละที่สูงที่สุดของประเทศ โดยข้อมูลเมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ.2564 ซึ่งเป็นวันแรกในการเปิดโครงการ มีตัวเลขของผู้ได้รับการฉีดวัคซีนเข็มแรกสูงถึง 338,348 ราย หรือคิดเป็นร้อยละ 83 และได้รับวัคซีนเข็มที่สองถึง 308,026 ราย หรือคิดเป็นร้อยละ 66 (ข้อมูลเผยแพร่ของสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดภูเก็ต)

ปริมาณตัวเลขดังกล่าว เป็นผลจากการวางแผนและทุ่มเททำงานและความร่วมมือจากทุกฝ่าย แม้ตัวเลขจะสูงที่เป็นที่น่าพอใจแต่ต้องตระหนักว่ายังไม่ใช่สถานการณ์ที่ไว้วางใจได้ เนื่องจากร้อยละร้อยของวัคซีนที่ฉีดเป็น Sinovac และผลวิจัยทางการแพทย์หลายชิ้นยืนยันตรงกันว่า ภูมิคุ้มกันจะเกิดขึ้นต่อเมื่อฉีดเข็มที่สองไปแล้วประมาณหนึ่งเดือน

ดังนั้น จำนวนที่ต้องใช้เป็นเกณฑ์เพื่อประกอบการพิจารณาว่าการฉีดวัคซีนครอบคลุมทั่วถึงเพียงไร จึงควรใช้ร้อยละของเข็มที่สองที่ร้อยละ 66 ลบด้วยจำนวนที่ยังมีระยะเวลาหลังฉีดไม่ครบหนึ่งเดือน ซึ่งหากประมาณการก็น่าจะเท่ากับเหลือประมาณร้อยละ 50 ที่ยังไม่มีภูมิคุ้มกัน

การเปิดเกาะในวันที่ 1 กรกฎาคม 2564 จึงต้องตระหนักว่า คนครึ่งเกาะยังอยู่ในภาวะเสี่ยง

 

การผ่อนคลายกฎระเบียบ

การใช้กฎหมายยังเป็นเครื่องมือสำคัญสำหรับการสร้างความสำเร็จในการปฏิบัติ การผ่อนคลายกฎระเบียบต่างๆ เฉพาะในพื้นที่จังหวัดภูเก็ต โดยประกาศของผู้ว่าราชการจังหวัดภูเก็ตที่ 3373/2564 เมื่อวันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ.2564 จึงเป็นไปเพื่อให้จังหวัดมีบรรยากาศที่ส่งเสริมให้คนอยากมาท่องเที่ยว เช่น การให้ร้านอาหารสามารถขายเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์และนั่งกินได้ถึง 23.00 น. การอนุญาตให้มีการจัดงานเลี้ยงสังสรรค์ หรือกิจกรรมทางสังคมต่างๆ ได้ แต่มีการจำกัดจำนวนไม่เกิน 200 คน การอนุญาตให้โต๊ะสนุ้กเกอร์ บิลเลียด พูล เล่นได้ตั้งแต่เวลา 15.00-23.00 น. ทั้งนี้ ภายใต้มาตรการป้องกันและควบคุมโรคตามที่ราชการกำหนด

นอกจากนี้ ยังมีคำสั่งของจังหวัดที่ 3491/2564 กำหนดมาตรการในการคัดกรองการเดินทางเข้าจังหวัด ทั้งชาวต่างชาติ และคนในประเทศ อาทิ ต้องรับวัคซีนตามกำหนดของประเทศไทยครบ 2 เข็ม อย่างน้อย 14 วันก่อนเดินทางสำหรับชาวต่างชาติ หรือหากเป็นคนไทย ต้องรับวัคซีน Sinovac ครบสองเข็ม หรือ AstraZeneca 1 เข็มอย่างน้อย 14 วันก่อนวันเดินทางเข้าจังหวัด

การยอมผ่อนคลายภายใต้กติกาที่เข้มงวด คือสถาปัตยกรรมที่ออกแบบมาเพื่อการทดลองใน Sandbox ว่าจะได้ผลเพียงไร ในด้านการสร้างรายได้ทางเศรษฐกิจโดยไม่ประมาทในด้านสุขภาพ

 

ความเข้มงวดในการปฏิบัติ

ต้องยอมรับว่าเป็นเรื่องยากในทางปฏิบัติที่หน่วยราชการจะกำกับให้เกิดการกระทำตามมาตรการที่จังหวัดกำหนด เพราะมีกิจการที่เกี่ยวข้องมากมาย ทั้งโรงเรียน สถานศึกษา ห้างสรรพสินค้า ร้านจำหน่ายอาหารเครื่องดื่ม สนามกีฬา ที่ออกกำลังกาย ร้านเสริมสวย ร้านตัดผม โต๊ะสนุ้กเกอร์ ร้านเกม โรงภาพยนตร์ สวนสนุก สวนน้ำ การรวมกลุ่มทำกิจกรรม จัดเลี้ยง สังสรรค์ การจำหน่ายบริโภคสุราในพื้นที่สาธารณะ ชายหาด สวนสาธารณะ เป็นต้น

เมื่ออยากเปิดเกาะให้สามารถใช้ชีวิตได้ใกล้เคียงปกติ ความจำเป็นในการเข้มงวดรักษากติกาต่างๆ จึงยิ่งต้องมีมากขึ้น

เช่น การรักษาระยะห่าง เว้นโต๊ะที่นั่งให้ห่างกัน 1 เมตร ทั้งในห้องเรียน ร้านอาหาร การจัดเลี้ยง ในโรงภาพยนตร์ ซึ่งยากจะดำเนินการได้อย่างจริงจัง

โดยเฉพาะการบริโภคสุราในพื้นที่สาธารณะ คงไม่มีวงเหล้าหรือวงเบียร์ใดที่ผู้ร่วมห่างกัน 1 เมตรเป็นแน่

 

การยึดกฎหมายเป็นแค่พิธีกรรม

สิ่งหนึ่งที่เรามักพบเห็นในสังคมไทย คือ การยึดกฎหมายเป็นเพียงพิธีกรรม และอ้างว่า กฎหมายให้ทำได้ไม่ผิด และมีข้อยกเว้นให้แก่กลุ่มอภิสิทธิ์ชนอยู่เสมอ ตัวอย่างเช่น เราจะเห็นภาพงานเลี้ยงของงานเปิดตัว Phuket Sandbox ที่มีรัฐมนตรีกระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬาเป็นประธาน เมื่อคืนวันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ.2564 ปรากฏภาพหลักฐานการเสิร์ฟไวน์และเบียร์ ตลอดจนการจัดที่นั่งไม่มีการเว้นระยะห่าง ผู้ร่วมงานไม่มีแมสก์ปิดปากขณะนั่งโต๊ะ

คำตอบที่ได้จากสัมภาษณ์รัฐมนตรีที่ร่วมงาน ได้คำตอบคือ มีผู้ร่วมงาน 180 คน ไม่เกิน 200 คน ตามประกาศของผู้ว่าราชการจังหวัดและดำเนินการครบถ้วนตามมาตรการของจังหวัด ไม่เห็นว่าจะเป็นการกระทำความผิดใด

เมื่อมีคำสัมภาษณ์จากรัฐมนตรี เมื่อบอกว่าการจัดเลี้ยงเป็นของหอการค้าจังหวัด เครื่องดื่มแอลกอฮอล์นั้นเอกชนนำมาเอง ทุกอย่างก็ดูราบรื่น ไม่มีใครติดใจทั้งๆ ที่มีภาพชัดเจนถึงการจัดโต๊ะที่ไม่มีการเว้นระยะห่างที่เหมาะสม เพราะผู้มีอำนาจบอกแล้วว่าไม่ผิด

 

กาลเทศะของผู้มีอำนาจในบ้านเมือง

การจัดการกับปัญหาใหญ่ของบ้านเมือง เป็นเรื่องที่ทุกฝ่ายต้องให้ความร่วมมือและส่งกำลังใจให้การดำเนินการทุกอย่างประสบความสำเร็จ แต่ในขณะเดียวกัน ผู้มีอำนาจในบ้านเมืองต้องเข้าใจถึงอารมณ์ความรู้สึกของสังคมและทำตัวเป็นแบบอย่างของการเข้มงวดในทางปฏิบัติ เอาจริงเอาจังให้เห็นถึงความตั้งใจในการแก้ไขปัญหา

การสัมภาษณ์แบบหัวเราะต่อกระซิก การสรวลเสเฮฮากับการพักผ่อนริมชายหาดแม้เพียง 30 นาที การร่วมในงานจัดเลี้ยงที่มีเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และยังไม่มีการเว้นระยะหรือปฏิบัติตามมาตรการอย่างเข้มงวด เป็นการสะท้อนถึงการขาดวุฒิภาวะและกาลเทศะที่เหมาะสม

วันที่ประชาชนทุกข์ยาก ไม่มีจะกิน วันที่จำนวนคนติดเชื้อรายวันเกินกว่าหลักห้าพันไปแล้ว วันที่ประชาชนหวั่นวิตกว่าเขาจะติดเชื้อเมื่อใด และเมื่อติดเชื้อแล้วจะหาเตียงในโรงพยาบาลได้หรือไม่

แต่หากผู้บริหารบ้านเมืองยังไม่ทุกข์ร้อนต่อสถานการณ์ แม้จะบอกว่าเป็นการพยายามให้กำลังใจประชาชน แต่คงไม่ใช่การแสดงออกที่เหมาะสม

 

อย่าให้เป็นเพียงปราสาททราย

สิ่งที่คนในภูเก็ตนำหน้า และประชาชนในประเทศล้วนภาวนาเอาใจช่วย คือ ความสำเร็จของโครงการเปิดประเทศโดยใช้จังหวัดที่มีความพร้อมเป็นตัวนำร่อง ความสำเร็จจึงมิใช่เป็นผลงานจากความพยายามของใครคนใดคนหนึ่ง แต่เป็นเรื่องที่ทุกคนทุกฝ่ายต้องให้ความร่วมมือ ส่งเสริมสนับสนุน

แต่หากทำเป็นเพียงพิธีกรรม มีมาตรการแต่ไม่บังคับใช้หรือยกเว้นได้กับอภิสิทธิ์ชน ท่าทีของผู้มีอำนาจยังสนใจแค่การเปิดงานมากกว่าจะสนับสนุนและกำกับให้เป็นจริง

กระบะทรายของการทดลองที่มุ่งหวังสำเร็จ คงเป็นได้เพียงปราสาททรายสวยงามที่เพียงเจอคลื่นเล็กๆ มากระทบก็สลายได้โดยพลัน