หลังลับแลมีอรุณรุ่ง

ธงทอง จันทรางศุ

 

ความรู้อันกว้างขวาง

 

แม้จนถึงทุกวันนี้ ผมยังไม่ได้ห่างหายไปจากแวดวงของการศึกษาแต่อย่างใด เพราะยังทำหน้าที่เป็นครูสอนหนังสือในโรงเรียนกฎหมายอยู่ เป็นกรรมการของสภามหาวิทยาลัยสอง-สามแห่ง และเป็นกรรมการกฤษฎีกาในคณะที่มีหน้าที่พิจารณากฎหมายและตอบข้อหารือเกี่ยวกับเรื่องกฎหมายการศึกษาด้วย คำว่า “การเรียนรู้ตามอัธยาศัยก็ดี” หรือ “การเรียนรู้ตลอดชีวิต” ก็ดี จึงเป็นคำที่ผมได้ยินได้ฟังอยู่บ่อยครั้ง และตระหนักดีว่าทั้งสองคำดังกล่าวยิ่งมีความสำคัญมากขึ้นทุกขณะ และอาจจะถือว่าเป็นความท้าทายของการศึกษาในระบบที่เราคุ้นเคยกันมาแต่เดิมเสียด้วย

ช่วงนี้เป็นช่วงกลางเดือนกรกฎาคม พุทธศักราช 2564 สถานการณ์โรคระบาดโควิด-19 ยังเป็นเรื่องที่หนักอกหนักใจของเราทุกคน

ในแง่มุมหนึ่ง สำหรับท่านที่ได้รับผลกระทบจนต้องซวนเซหรือสูญเสียหลายอย่างที่มีความสำคัญในชีวิตไป ขอได้โปรดรับความเห็นอกเห็นใจ และเป็นส่วนหนึ่งของกำลังใจที่จะทำให้ท่านได้เดินหน้าต่อไปด้วยความรู้สึกไม่โดดเดี่ยวเดียวดายด้วยนะครับ

ขณะเดียวกันในอีกแง่มุมหนึ่ง ผมเองมีเวลาได้หยุดคิดและนั่งอยู่กับบ้านมากขึ้นกว่าปกติ

ได้เฝ้าสังเกตความเป็นไปในโลกนี้ว่า ความรู้ในโลกเรานี้กว้างขวางขึ้นกว่าแต่ก่อนและมีช่องทางของการเข้าถึงความรู้เหล่านั้นได้ในแบบแผนที่ผมไม่คุ้นเคยมาแต่เดิม

เรื่องแบบนี้น่าสนใจและน่าจะเป็นประโยชน์ถ้าได้นำมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันในที่นี้

 

ยกตัวอย่างเช่น คนใกล้ตัวผมอย่างน้อยสองคนเป็นผู้ที่มีความสนใจในเรื่องของภาษาต่างประเทศ ทั้งสองคนมีพรสวรรค์หรือทักษะพิเศษในเรื่องการเรียนรู้ภาษาทั้งหลายได้ง่ายกว่าผมมาก

ในขณะที่ผมนั้นเอาตัวรอดได้ดีเพียงแค่ภาษาไทยภาษาเดียวเท่านั้น ส่วนภาษาอังกฤษนั้นก็พอไปวัดไปวาได้ แต่ไม่ถึงกับเชี่ยวชาญอะไร

หนึ่งในสองท่านนั้นเป็นผู้ใหญ่มากในระบบราชการ เมื่อครั้งที่ผมอยู่ในราชการและต้องไปประชุมต่างประเทศด้วยกันกับท่าน ผมสนุกสนานและเฮฮามากที่ได้เห็นท่านเรียนรู้ภาษาของแต่ละบ้านเมืองที่เราไปประชุมด้วยกัน ไปประชุมได้สามวันห้าวันท่านก็แทบจะพูดภาษานั้นได้ขึ้นมาเสียแล้ว มาถึงวันนี้แม้ท่านยังอยู่ในราชการ แต่ท่านก็ยังไม่ละเลยความสนใจในเรื่องเช่นนี้

มีสายลับรายงานผมว่า มีโปรแกรมในสื่อออนไลน์ยี่ห้ออะไรก็ช่างเถิดยี่ห้อหนึ่ง ที่มีภาษาต่างประเทศหลายภาษาให้เลือกเรียนได้โดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายแต่อย่างใด อารมณ์ประมาณว่า ใครใคร่เรียน เรียน

โปรแกรมแบบนี้หรือจะรอดเงื้อมมือของท่านคนที่ว่านี้ไปได้

ในขณะที่ราชการงานเมืองก็ยังต้องทำอยู่ ท่านได้ปลีกเวลามาเรียนภาษาต่างประเทศหนึ่งภาษาคือภาษาจีน

แต่ละวันใช้เวลาสองหรือสามชั่วโมงด้วยความสม่ำเสมอ จนเวลานี้ท่านมีความก้าวหน้าไปถึงระดับสูงมากขึ้นเรื่อยๆ

อีกหน่อยคงไม่มีหลักสูตรออนไลน์ให้เรียนแล้วเป็นแน่ ฮา!

 

ส่วนอีกรายหนึ่งอายุน้อยกว่าผม รายนี้ยังอยู่ในราชการเหมือนกัน เวลาไม่มีธุระการงานอะไร ก็เปิดโทรศัพท์มือถือแล้วมีหูฟังเชื่อมต่อติดตัวเอาไว้ หูฟังไปปากก็พูดตามครูในโทรศัพท์ไปเรื่อยๆ ถ้าคนไม่รู้จักกันก็อาจนึกว่าใกล้จะเสียสติแล้วกระมัง

อันที่จริงเขากำลังเรียนภาษาจีนครับ เป็นภาษาจีนกลางหรือที่เรียกว่าแมนดาริน ซึ่งต่อไปใครจะรู้ว่าเขาจะได้ใช้ประโยชน์อะไรบ้างในอนาคต

เพียงแค่เวลานี้ เขาดูหนังจีนเสียงในฟิล์มตามโทรทัศน์แล้วพอเข้าใจเนื้อความได้โดยไม่ต้องอ่านตัวหนังสือไทยที่วิ่งอยู่ข้างล่างเหมือนผม

เพียงนี้ก็ดูหนังจีนสนุกกว่าผมแล้วล่ะครับ

ล่าสุดได้ข่าวว่าเขาเรียนหลักสูตรภาษาจีนชั้นต้นจบแล้ว และย้ายไปเรียนวิชาภาษาละตินมาได้หลายสัปดาห์แล้ว

อีกไม่นานถ้าไปพบกันกับจูเลียส ซีซาร์ เห็นจะได้คุยกันสนุกแน่

 

ที่ยกตัวอย่างมาสองรายนี้ เพื่อจะบ่งชี้ให้เห็นว่าโลกสมัยนี้เมื่ออยากจะเรียนภาษาอะไรก็แล้วแต่ ถ้าไม่ได้คาดหวังถึงขนาดจะต้องเชี่ยวชาญช่ำชอง เอาแต่พอไปวัดไปวาขอข้าวขอน้ำกินได้ไม่อดอยากปากแห้ง ไม่ต้องไปเข้าโรงเรียนหรือไปจ้างครูที่ไหนเลยครับ ระบบออนไลน์ช่วยให้เราเรียนรู้ภาษาต่างๆ ได้โดยประหยัดโสหุ้ยและไม่ต้องเดินทางไปไหนด้วยซ้ำ

นอกจากเรื่องภาษาแล้วอยากรู้อะไรอีกครับ

ลองไปดูในสื่อออนไลน์ต่างๆ เขามีวิชาความรู้ให้เรียนรู้อีกมากมาย มีทั้งแบบต้องเสียสตางค์และไม่เสียสตางค์ บางรายการเขาต้องลงทุนสูงอยู่ ก็ต้องคิดทำมาค้าขายบ้างเป็นธรรมดา ไม่ว่ากันครับ

และ “วิชา” ที่ว่านี้ ก็ไม่จำเป็นต้องเป็นวิชาที่เราต้องรู้จักชื่อเสียงคุ้นเคยกันมาตามแบบจารีตนิยม ประเภทคณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ ปรัชญา หรือการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ฯลฯ เสียเมื่อไหร่ วิชาความรู้สมัยนี้บางทีก็ยากเหมือนกันครับที่จะบอกว่าชื่อวิชาอะไร ข้อสำคัญไม่ได้อยู่ตรงชื่อ แต่อยู่ตรงที่ว่าความรู้เหล่านั้นเมื่อรู้แล้วนำไปใช้เป็นประโยชน์ได้ในชีวิตจริง เพียงแค่นี้ก็น่าเรียนรู้แล้วมิใช่หรือ

ยกตัวอย่างเช่น ในรายการออนไลน์รายการหนึ่งชื่อ Master Class ซึ่งดูเหมือนจะต้องเสียสตางค์เข้าไปดู ทางรายการไปติดต่อคนที่เป็นผู้รู้อย่างลึกซึ้งในเรื่องต่างๆ ที่น่าสนใจ มาบันทึกรายการเป็นตอนๆ มากบ้างน้อยบ้างแล้วแต่เนื้อหา ใครสนใจเรื่องไหนก็ดูเรื่องนั้น

ผมแอบเข้าไปดูมาหน่อยหนึ่ง

 

เรื่องแรกเป็นความรู้ของคุณ Tan France เป็นผู้สันทัดกรณีเรื่องการแต่งตัว

คุณครูคนนี้จะมาอธิบายให้เราฟังว่า การแต่งตัวนั้นมีความสำคัญสำหรับชีวิตของเราอย่างไร นอกจากเพื่อความพอใจส่วนตัวแล้ว เสื้อผ้าเครื่องแต่งกายยังเป็นอีกส่วนหนึ่งที่แสดงความเป็นตัวตนของเราให้คนอื่นได้เห็น

การเลือกเสื้อผ้าไม่ว่าจะเป็นแบบ สี ลวดลาย และองค์ประกอบอื่น เช่น กระเป๋า รองเท้า เข็มขัด เหล่านี้ล้วนสัมพันธ์เชื่อมโยงกันไปหมด

คุณ Tan ก็จะมาคุยให้เราฟังว่า มีหลักอะไรบ้างที่ควรรู้เกี่ยวกับการแต่งเนื้อแต่งตัว ตู้เสื้อผ้าของเราซึ่งมีพื้นที่จำกัด รวมถึงเงินที่มีจำกัดในการซื้อข้าวของต่างๆ ควรเลือกซื้ออะไรบ้าง อย่างไรบ้าง ถ้าเลือกซื้อเป็น เรามาจับคู่หรือจับไขว้ไปไขว้มา เสื้อผ้าเครื่องแต่งกายของเราก็จะแลดูมีความหลากหลายและเป็นเสน่ห์เฉพาะตัว

เรียกว่าทั้งประหยัดและได้ประโยชน์ไปพร้อมกัน

 

ที่น่าสนใจยิ่งสำหรับผมและน่าจะมีอีกหลายคนสนใจด้วย คือคุณครูคนที่ชื่อว่า Doris Goodwin รายนี้เป็นนักประวัติศาสตร์และมีความสันทัดชัดเจนในเรื่องของประวัติศาสตร์ส่วนบุคคล หมายความว่าเธอศึกษาประวัติของบุคคลในประวัติศาสตร์อย่างลึกซึ้งในแง่มุมต่างๆ มีผลงานเป็นหนังสือหลายเล่มที่เล่าถึงบุคคลสำคัญทั้งหลายในอดีต แล้วนำมาวิเคราะห์ในแง่มุมที่น่าสนใจและอาจใช้เป็นบทเรียนสอนใจได้สำหรับคนยุคปัจจุบัน

ประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกาบางคนเคยเป็นลูกศิษย์ของเธอมาแล้ว ไม่ใช่ในชั้นเรียนตามโรงเรียนหรือมหาวิทยาลัยนะครับ แต่เป็นการคุยกันเป็นการส่วนตัว จะเรียกว่าเธอเป็นติวเตอร์ของประธานาธิบดีก็ว่าได้

เรื่องที่เธอไปคุยนั่นแหละครับคือเรื่องที่เธอนำมาบันทึกเทปในรายการนี้

ยกตัวอย่างเช่น เธอพูดถึงเรื่องของประธานาธิบดีทีโอดอร์ รูสเวลต์ ว่ามีบทบาทและวิธีการอย่างไรในการแก้ปัญหาความขัดแย้งระหว่างสหภาพแรงงานกับคนงานเหมืองถ่านหิน ซึ่งลุกลามใหญ่โตจนถึงมีการนัดหยุดงานแรมเดือนและส่งผลเสียหายเป็นมูลค่ามหาศาลได้เป็นผลสำเร็จ

การทำงานอยู่ตรงกลางระหว่างอะไรสองอย่างที่ขัดแย้งตรงกันข้ามเช่นนี้ไม่ใช่เรื่องง่ายเลย

การจะฟันฝ่าปัญหาผ่านพ้นไปได้ต้องอาศัยทำงานที่ไตร่ตรองมาแล้วเป็นอย่างดี มีข้อมูลครบถ้วนรอบด้าน รู้จังหวะเวลาที่จะทำงานก่อนหลังเรียงลำดับถูกต้อง มีความสามารถในการสื่อสาร ฉลาดที่จะเจรจาประสานกับแต่ละฝ่าย และใช้อำนาจที่มีภายในกรอบของกฎหมาย

ทุกเรื่องที่เป็นความสำเร็จหรือความล้มเหลวของของประธานาธิบดีแต่ละรายล้วนเป็นบทเรียนที่ติวเตอร์นำมาบอกเล่าให้ลูกศิษย์ได้เรียนรู้และนำไปใช้งานได้ในชีวิตจริง

น่าเรียนน่ารู้ไหมเล่าครับ

ทั้งอับราฮัม ลินคอล์น และประธานาธิบดีอีกหลายคนล้วนตกเป็นเหยื่อของเธอ นำมาเป็นบทเรียนสอนลูกศิษย์ทุกรายไป

 

ผมเชื่อว่าเราทุกคนรวมทั้งตัวผมด้วยไม่มีใครเก่งมาแต่อ้อนแต่ออก

ชีวิตนี้เรียนรู้และพัฒนาได้ ถ้าได้อาศัยช่วงเวลาที่ต้องอยู่กับบ้านมากขึ้นกว่าปกติระหว่างนี้

เรียนรู้อะไรที่เป็นประโยชน์กับชีวิตของเรา การงานของเราก็น่าจะดีไม่น้อย

ตรงกันข้ามถ้าลำพองใจว่ารู้หมดแล้ว ฉลาดแล้ว ก็จะพัฒนาไปข้างไหนไม่ได้

นะจ๊ะ