เธอจ๊ะ

Trumbo เป็นชื่อคน

ชื่อเต็มๆ คือ Dalton Trumbo เป็นนักเขียนบทระดับรางวัลออสการ์ แต่ชีวิตช่างน่าสนใจ เพราะกลายเป็นคนติดแบล็กลิสต์ในฮอลลีวู้ด ไม่มีใครจ้างงาน ชีวิตลำบากและยากเข็ญตั้งแต่ปี 1947 ไปจนต้นๆ ยุคปี 60 นั่นเลย

เหตุก็ด้วยว่า คุณทรัมโบแกฝักใฝ่คอมมิวนิสต์

ในช่วงนั้นที่สหรัฐอมริกากับสหภาพโซเวียตเป็นอริกัน การไปฝักใฝ่คอมมิวนิสต์แบบศัตรูมันร้ายแรง มันไม่ได้ผิดกฎหมาย เพราะคนที่เขาฝักใฝ่ เขาก็แค่คิด แต่ทางการออกมาระวังระไว ทางการได้รับแรงสนับสนุนจากผู้คน เพราะคนไม่ชอบแนวคิดคอมมิวนิสต์นี้ก็มาก เลยออกแนวแค่คิดก็ผิดแล้ว

คุณทรัมโบแต่งงาน มีภรรยาคอยดูแล มีลูกสาวสองคน ลูกชายหนึ่งคน

ลูกสาวถามว่าทำไมพ่อถึงชอบคอมมิวนิสต์?

คุณทรัมโบก็อธิบายให้ลูกสาวฟังในภาษาที่ง่ายๆ

I love our country
and it’s a good government.
But anything good can be better,
don’t you think?

พ่อก็รักชาติ บริหารประเทศก็ดี
แต่ที่ดีอยู่แล้ว ก็ดีขึ้นได้ใช่ไหมล่ะ?

คุณทรัมโบมีเพื่อนๆ ในวงการฮอลลีวู้ดที่มีแนวคิดเดียวกัน พูดคุยถกเถียงกัน พูดถึงการสู้รบ การทำสงคราม ทำไมมันน่ากลัว และมันแพง หรือก็คือมันสูบงบประมาณ

Anybody for it”s a hero,
anybody against it is a traitor.

ถ้าเห็นด้วย เขาก็เรียกฮีโร่
ถ้าใครเห็นต่าง เขาก็ว่าเราทรยศ

ก็เห็นต่างจากทางการนั่นแหละ เป็นเหตุให้คุณทรัมโบถูกทางการเรียกตัวไปชี้แจง

Mr. Trumbo, are you now
or have you ever been a member of the Communist Party?

คุณทรัมโบ ในปัจจุบัน
หรือที่ผ่านมา คุณเคยเป็นสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์หรือเปล่า?

ทางการอยากให้ตอบเพียงเคยหรือไม่เคย

ว่าแต่ว่าถ้าตอบว่าเคย ก็ต้องโดนจับไหม? ถ้าตอบว่าไม่เคย เขาจะเชื่อเราหรือเปล่า? หรือเขาจะมอบข้อหาโกหกให้เราอยู่ดี

คุณทรัมโบไม่ยอมถูกบังคับ ก็อยากตอบยาวๆ มีเอกสารมาแสดง แต่ทางการไม่รับไม่รู้ไม่ฟัง

สภาคองเกรสยุคนั้นมาจับจ้องมองฮอลลีวู้ด และพยายามควบคุมกลไกในการผลิตภาพยนตร์

Congress has no right
to investigate how we vote,
where we pray, what we think,
say or how we make movies.

สภาคองเกรสไม่มีสิทธิ์มาสืบ
เราโหวตยังไง สวดมนต์ที่ไหน
เราคิดหรือพูดอะไร
หรือเราทำหนังกันยังไง

สภาคองเกรสไม่มีสิทธิ์ แต่เขาก็ทำ

และก็มีคนสนับสนุน

Congress has the right to go after anything they think is a threat.
สภาคองเกรสมีสิทธิ์สืบอะไรก็ได้ที่เขาคิดว่าเป็นภัย

หมายถึงเป็นภัยต่อความมั่นคงล่ะสิท่า

จอห์น เวย์น นักแสดงชื่อดังคนหนึ่งแหละที่สนับสนุนความคิดที่ว่า ทางการจะทำอะไรก็ได้ถ้าเป็นเรื่องความมั่นคงของชาติ

ชอบคุณทรัมโบ ได้ย้อนกลับไปอย่างแหลมคม

That’s the point – we both
have the right to be wrong.

นั่นแหละประเด็น
เรามีสิทธิ์ผิดด้วยกันทั้งคู่

ก็จริง ต่อให้เราเรียกเขาว่า “ทางการ” เขาก็เป็นมนุษย์เหมือนกับเรา เราคิดผิดได้ คิดถูกก็ได้ เขาก็ต้องคิดผิดได้ คิดถูกได้เหมือนเรา

และแล้วในที่สุด เมื่อคุณทรัมโบตอบไม่ตรงคำถาม ก็เลยโดนข้อหาดูหมิ่นสภาคองเกรส

แล้วในที่สุด สภาคองเกรสก็ประกาศรายชื่อกลุ่ม Hollywood Ten อันหมายถึงกลุ่มคน มีทั้งนักเขียนบทภาพยนตร์ ผู้กำกับฯ นักแสดง ที่มีรายชื่อในแบล็กลิสต์ ห้ามใครที่ไหนมาจ้างทำงาน ห้ามขาด

คุณทรัมโบและเพื่อนๆ ก็ตกที่นั่งลำบาก

บ้านหลังใหญ่บนที่ดินกว้างใหญ่ คุณทรัมโบ มีม้าให้ลูกๆ ขี่ เหล่านี้ต้องเปลี่ยนแปลงไป ต้องไปอยู่บ้านธรรมดาที่คนธรรมดาเขาอยู่กัน แบบมีสองชั้นทำด้วยไม้ มีเพื่อนบ้านที่ไม่ชอบขี้หน้าอยู่ข้างเคียง

คุณทรัมโบเป็นนักเขียนที่มีความสามารถ เขียนคอลัมน์ให้สื่อสิ่งพิมพ์ดังๆ Saturday Evening Post, Vanity Fair และ the Hollywood Spectator เขียนนิยายขายดี มีคนซื้อไปสร้างเป็นละครเวที ตลอดจนทำภาพยนตร์ คุณทรัมโบก้าวเท้าเข้าสู่วงการฮอลลีวู้ดด้วยการเป็นคนอ่านบทภาพยนตร์ก่อน แล้วก็ไต่เต้าขึ้นมาจนได้เป็นนักเขียนบทภาพยนตร์

รางวัลหรือผลงานมากมายไม่ช่วยอะไรได้เลยสิคะ อำนาจรัฐมันสู้ยาก

คุณทรัมโบเลยต้องเข้าคุกไป อยู่ในคุกนานเกือบปี

ออกจากคุกมาก็ไม่มีงานให้ทำ เหล่าสตูดิโอนายทุนผู้สร้างหนัง ไม่จ้างทำงาน ห้ามคนอื่นจ้างด้วย แต่คุณทรัมโบแกก็ฉลาด ตลาดใหญ่ๆ ไม่มีงานให้ ก็ไปตลาดที่เล็กลงมาก็ได้ หนังเกรดบีก็มีอยู่ หนังเกรดบีที่ฉันชอบ มีแมงมุมยักษ์ทำลายเมือง มีสัตว์ประหลาดมาเหยียบย่ำไร่นา หรือไม่ก็มีมนุษย์ต่างดาวมาบุกโลก

หนังเกรดบีเป็นหนังต้นทุนต่ำ แต่เขาดีตรงเขาจ่ายค่าจ้างเป็นเงินสด คุณทรัมโบก็ตกลงรับงาน

All right, I’ll write you a movie
for $1,200 then.

ผมจะเขียนบทหนังให้คุณ
เรื่องละ 1,200 เหรียญ

แต่ขออย่างเดียวอย่ามีชื่อไปปรากฏ อย่าแพร่งพรายให้ใครรู้เชียวว่าใครเป็นคนเขียน

เมื่อค่าจ้างต่อเรื่องมันช่างน้อยต้อยตีวิด คุณทรัมโบก็ต้องปั่นงานให้มาก เจ้าของหนังก็โยนงานมาให้อย่างเยอะ เรื่องหนึ่งให้เวลาสามวัน ต้องเสร็จ คุณทรัมโบแกก็อัจฉริยะ ทำได้ตามสั่ง ครอบครัวลำบากไปตามๆ กัน ลูกๆ ต้องมาเป็นคนส่งเอกสาร รับโทรศัพท์ ทำตัวเหมือนบ้านมีคนเขียนบทห้าคน

แต่เปล่าเลย พ่อนั่นแหละรับงานคนเดียวแต่ผลิตงานเหมือนเป็นนักเขียนห้าคน

วันหนึ่งก็มีเพื่อนคุณทรอมโบให้เอางานมาให้ คุณทรอมโบก็ตกลงทำ ให้เพื่อนใช้ชื่อเพื่อนออกหน้า หนังเรื่องนั้นคือ Roman Holiday หรือ โรมรำลึก นำแสดงโดย เกรเกอรี่ เป๊ก และ ออดรีย์ เฮพเบิร์น

หนังได้รางวัลออสการ์ แต่ก็ไม่มีใครขึ้นไปรับรางวัลบนเวที คุณทรัมโบไปไม่ได้อยู่แล้ว ดูการถ่ายทอดงานประกาศผลรางวัลออสการ์อยู่บ้านกับภรรยาและลูกๆ พอเขาประกาศก็ดีใจกันในครอบครัวอยู่หน้าทีวี

เพื่อนคุณทรัมโบที่ใช้ชื่อออกหน้าแทน ก็ไม่ได้ขึ้นไปรับ ก็ไม่ได้เขียนนี่นะ มั่วนิ่มรางวัลคนอื่น ไม่น่าจะดี เพราะเราก็รู้กันอยู่แก่ใจว่ารางวัลเป็นของใคร

ไม่ช้าไม่นานต่อมาแกก็เขียนอีก เรื่อง The Brave One ใช้นามแฝงว่า Robert Rich แล้วก็ได้รางวัลออสการ์อีก, ชีวิตเริ่มดีขึ้นเรื่อยๆ ตั้งแต่มีดาราใหญ่ๆ อย่าง เคิร์ก ดักลาส มาให้เขียนบทภาพยนตร์เรื่อง Spartacus ให้

คุณทรัมโบลำบากอยู่นานหลายปี เวลาที่เสียไป จะทำอะไรได้ มันเสียไปแล้ว

น่าชื่นใจ เมื่อปี 2003 Roman Holiday ทำออกขายในรูปแบบดีวีดี มีชื่อ Dalton Trumbo ที่หน้าปกในฐานะคนเขียนบทหนังรางวัลออสการ์เรื่องนี้ 58 ปีผ่านไปเชียว

ตอนแรกนึกว่าหนังเกี่ยวกับฮอลลีวู้ด แต่มันไม่ใช่ ทำให้เราเข้าใจการเมืองแบบง่ายๆ การเมืองเหมือนไม่เกี่ยวกับเรา

แต่ถ้ามันมายุ่งกับเรา มันทำเราสูญเสียเสรีภาพ ทำมาหากินไม่ได้ กลายเป็นคนไม่มีจะกินได้ง่ายๆ ในพริบตา และคนธรรมดาก็จะทำอะไรไม่ได้มากไปกว่าหาทางพาชีวิตแสนยากดำเนินต่อไป

ฉันเอง