ล้านนาคำเมือง

ชมรมฮักตั๋วเมือง

สำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

 

อ่านเป็นภาษาล้านนาว่า วิสาขะปู๋จา

หมายถึงวันวิสาขบูชา ซึ่งตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 (เหนือ) เรียกว่าเดือนแปดเป็ง ตรงกับเดือน 6 ของภาคกลาง

ในล้านนาประเพณีเดือนแปดเป็ง หรือวันวิสาขบูชา เป็นวันที่มีความสำคัญทางพระพุทธศาสนา ตรงกับวันประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพานของพระพุทธเจ้า

เป็นวันที่ชาวพุทธทั้งโลกทำพิธีรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์

ในวันนี้ชาวล้านนาถือเป็นวันสำคัญที่ต้องสักการะพระบรมสารีริกธาตุ การถวายเครื่องสักการะและการสรงน้ำพระพุทธรูปและพระธาตุเจดีย์สำคัญต่างๆ ที่สืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษหลายชั่วอายุคน

จนเกิดเป็นประเพณี หรือป๋าเวณีเดือนแปดเป็งของชาวล้านนา

 

สมัยก่อนการขึ้นสักการะพระธาตุดอยสุเทพใช้การเดินเท้าขึ้นไปทางถนนสุเทพ

พระสงฆ์จะเป็นผู้นำชาวบ้าน พร้อมคณะศรัทธาจะเดินออกจากประตูสวนดอก แวะสักการะพระเจ้าเด้าตื้อที่วัดสวนดอก

โดยจัดเตรียมเครื่องสักการะ ข้าวปลาอาหารใส่ถุงย่ามขนาดใหญ่ สะพายหรือหาบ พร้อมขี้ไต้ หรือขี้ขะย้าเพื่อใช้จุดส่องทาง ดอกไม้ธูปเทียน น้ำขมิ้นส้มป่อย เวลาบ่ายถึงเย็นจะเดินขึ้นดอย

บ้างที่อยู่ไกลออกไปต้องใช้เวลาเดินทางสองถึงสามวัน การเดินขึ้นดอยจะเดินตามกันไปเป็นทางยาว ใช้เวลาในการเดินขึ้นดอยตลอดทั้งคืน

บางคนที่มีเครื่องดนตรี เช่น สะล้อ ซึง ปี่ ขลุ่ย ก็พกพาดีดสีตีเป่าเป็นจังหวะให้ความเพลิดเพลิน

บ้างก็จ๊อย ซอ ขับค่าว กะโลง จีบสาวต่างหมู่บ้าน

บ้างที่หมายตาสาวบ้านเหนือบ้านใต้ ก็ทำคะแนน ช่วยพ่อ-แม่สาว หาบ หิ้วเครื่องสักการะ หรืออาหารการกิน

บ้างแวะพักระหว่างทาง เช่น ที่วัดผาลาดแล้วลัดขึ้นม่อนดินแดง ซึ่งค่อนข้างชัน กว่าจะเดินไปถึงพระธาตุที่อยู่ยอดดอยก็กินเวลารุ่งสาง

 

เมื่อเดินทางขึ้นไปถึงแล้ว พระสงฆ์จะนำชาวบ้านถวายสักการะพระธาตุ มีการยอขันห้าโกฐากเพื่อขอขมาต่อองค์พระธาตุ ตลอดจนสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ปกปักรักษาองค์พระธาตุอยู่ ณ ที่นั้น

จากนั้นก็จะถวายเครื่องสักการะองค์พระธาตุ ได้แก่ สุ่มหมาก สุ่มพลู ต้นผึ้ง ต้นเทียน ข้าวตอกดอกไม้ ผ้าห่มองค์พระธาตุ และน้ำขมิ้นส้มป่อยเพื่อสรงน้ำพระธาตุ เป็นต้น

มีการสวดมนต์ทำวัตร พระสงฆ์สวดเจริญพระพุทธมนต์ นั่งสมาธิ

เมื่อเสร็จพิธีสรงน้ำพระธาตุ ก็จะเดินลงมาทางเดิม

คนหนุ่มคนสาวที่มีแรงเหลือ บ้างอาจจะแวะเล่นน้ำตกมณฑาธาร น้ำตกห้วยแก้ว แอ่วผาเงิบ วังบัวบาน

ได้ทั้งบุญกุศลและความเพลิดเพลินสนุกสนานสำราญใจ

 

ประเพณีเดือนแปดเป็งในล้านนา ในหลายพื้นที่ที่มีพระธาตุสำคัญตั้งอยู่นั้น ต่างได้จัดเป็นประเพณีมานาน

อาทิ วัดพระธาตุจอมกิตติ และพระธาตุวัดเจดีย์หลวง อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย วัดพระธาตุดอยสุเทพ จังหวัดเชียงใหม่ วัดพระธาตุหริภุญชัย จังหวัดลำพูน เป็นต้น

จังหวัดเชียงใหม่ซึ่งอดีตเคยเป็นศูนย์รวมอาณาจักรล้านนาไทย ที่พระพุทธศาสนามีความเจริญรุ่งเรืองแห่งหนึ่ง ในวันวิสาขบูชาหรือวันแปดเป็งจะมีประเพณีที่สำคัญในอีกหลายๆ วัด เช่น ประเพณีสรงน้ำพระนอนขอนม่วง ประเพณีสรงน้ำพระนอนหนองผึ้ง ซึ่งสมัยก่อนมีการจุดบอกไฟ หรือบั้งไฟ เป็นการบูชาเทวดา เพื่อขอฝนก่อนเข้าฤดูหว่านไถปลูกข้าว

และประเพณีที่สำคัญ เรียกว่า “ไหว้สาป๋ารมีพระบรมธาตุถวายน้ำสรงพระราชทาน สืบสานประเพณีเตียวขึ้นดอย ต๋ามฮีตโตยฮอย ครูบาศรีวิชัย” โดยเริ่มจากลานอนุสาวรีย์ครูบาศรีวิชัย เดินขึ้นพระธาตุดอยสุเทพ ระยะทางสิบเอ็ดกิโลเมตร ในแต่ละปีมีผู้คนเดินขึ้นพระธาตุจำนวนเรือนแสนคน ด้วยแรงศรัทธาในพระพุทธศาสนาที่มีมาแต่โบราณ

ปีที่แล้ว พ.ศ.2563 ทางวัดพระธาตุดอยสุเทพประกาศงดเดินขึ้นดอยเพราะโควิด-19 ระบาด

หวังว่าในปีนี้ พ.ศ.2564 ประเพณีอันมีมายาวนานนี้จะได้รับการผ่อนปรน

ป๋าเวณีเตวขึ้นดอย ไหว้สาป๋ารมีพระธาตุ

แปลว่า ประเพณีเดินขึ้นดอย ไหว้พระธาตุดอยสุเทพในวันวิสาขบูชา