มองบ้านมองเมือง/ปริญญา ตรีน้อยใส

ถนนหน้าพระลาน

 

หากใครติดตามข่าวในพระราชสำนักในช่วงเวลาที่ผ่านมา คงได้เห็น ได้ยิน หรือได้ฟังเรื่องที่น่าปลื้มปีติเป็นอย่างยิ่งสำหรับพสกนิกรชาวไทย

ด้วยพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ สมเด็จพระบรมราชินี และพระราชวงศ์ เสด็จพระราชดำเนิน และทรงมีพระราชปฏิสันถารกับพสกนิกรที่มาเฝ้าฯ รับเสด็จอย่างใกล้ชิดและเป็นกันเอง ตลอดเส้นทางเสด็จ ตั้งแต่ประตูวิเศษชัยศรี พระบรมมหาราชวังไปจนถึงศาลหลักเมือง ก่อนจะประทับรถยนต์พระที่นั่งเสด็จกลับพระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต

ทางเสด็จหรือถนนสายประวัติศาสตร์นี้ มีชื่อเรียกขานว่าถนนหน้าพระลาน

ในอดีตถนนหน้าพระลานเป็นเพียงทางดิน เลียบกำแพงพระบรมมหาราชวังด้านทิศเหนือ แต่ครั้งสถาปนาพระนคร ชาวบ้านเรียกขานกันเองว่าถนนท่าช้าง เพราะเป็นเส้นทางสำหรับช้างหลวงไปลงท่าอาบน้ำ แม่น้ำเจ้าพระยา

ครั้นถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการฯ ให้เรียกว่า ถนนหน้าพระลาน ก่อนที่จะมีการปรับขยายทางดินเป็นถนนสายกว้าง เชื่อมกับถนนราชดำเนินใน ในสมัยพระพุทธเจ้าหลวง จนกลายมาเป็นถนนสายสำคัญหน้าพระบรมมหาราชวังในปัจจุบัน

อย่างไรก็ตาม ถนนหลักหน้าพระบรมมหาราชวัง เดิมทีนั้นน่าจะอยู่ด้านทิศตะวันตกของพระบรมมหาราชวัง คือ ถนนข้างกำแพงวังหลวง ปัจจุบันคือถนนมหาราช ที่เลียบแม่น้ำเจ้าพระยา

ด้วยเหตุที่การสัญจรหลักของพระนครยังเป็นทางน้ำเส้นทางการคมนาคมหลัก

 

ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีการปรับขยายทางเดิมให้แข็งแรงและสวยงามแบบถนนในประเทศตะวันตก ตั้งแต่วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ถึงพระบรมมหาราชวัง ผ่านวัดมหาธาตุฯ ไปจนถึงถนนพระจันทร์และพระอาทิตย์ ซึ่งเป็นไปตามแผนที่มหาราช ที่ได้พระราชทานแก่กรมศุขาภิบาล

ครั้นเมื่อพระนครขยายเจริญมาทางทิศตะวันออก และมีการสัญจรทางบกมากขึ้น ถนนหลักหน้าพระบรมมหาราชวัง น่าจะย้ายมาอยู่ด้านทิศตะวันออกของพระบรมมหาราชวัง คือ ถนนสนามไชย ในปัจจุบัน ที่ประชาชนได้เฝ้าฯ รับเสด็จ เมื่อครั้งพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จออก ณ สีหบัญชร พระที่นั่งสุทไธสวรรย์ปราสาท ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก

ถนนสยามไชยนั้น เดิมเรียกขานว่าถนนหน้าจักรวรรดิวังหลวง คล้ายกับสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ซึ่งนอกจากเป็นทางสัญจรแล้ว ยังใช้เป็นลานฝึกอาวุธ รวมทั้งทรงช้าง ทรงม้า และประกอบพระราชพิธีต่างๆ

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระที่นั่งสุทไธสวรรยปราสาท เป็นพลับพลาสำหรับประทับออกรับฎีกาและทอดพระเนตรการฝึกต่างๆ โดยเรียกขานว่าสนามไชย จึงเป็นที่มาของถนนสนามไชยในเวลาต่อมา

ถนนสามสายรอบพระบรมมหาราชวัง ได้แก่ ถนนหน้าพระลาน ถนนมหาราช และถนนมหาไชย มีที่มาและบทบาทต่างกันในแต่ละยุคสมัย

จึงเป็นเสมือนบทบันทึกการเปลี่ยนแปลงของบ้านเมือง