งานวรรณกรรมคืองานที่เกี่ยวกับการเขียนหนังสือ ไม่ว่าการเขียนหนังสือนั้นจะเป็นรูปแบบใด นับเป็นงานศิลปะที่ต้องใช้ทั้งจินตนาการและวิชาความรู้ควบคู่กัน ว่ากันอย่างง่าย งานวรรณกรรมมีหลายประเภท ตั้งแต่นวนิยายซึ่งส่วนใหญ่ใช้จินตนาการเป็นสำคัญ ผูกเรื่องขึ้นมาให้มีชีวิตชีวาที่สมจริง หรือสวยสดงดงาม หรืออาจโหดร้ายทารุณ แล้วแต่ผู้เขียนหรือผู้ประพันธ์นั้นจะดำเนินเรื่องราวผ่านตัวหนังสือไปในทางใด

วรรณกรรมเรื่องสั้น เป็นเรื่องที่ผูกเรื่องขึ้นมา อาจมาจากชีวิตจริง หรือจากความคิดคำนึงของผู้เขียนที่ให้ผู้อ่านคล้อยตามไปกระทั่งถึงตอนจบ เรื่องสั้นบางเรื่องนิยมจบแบบหักเหไม่เป็นไปตามความคิดของผู้อ่าน เป็นประเภทที่ผู้อ่านคาดไม่ถึงว่าเรื่องจะเป็นไปในตอนจบอย่างนั้น

บทกวี เป็นการประพันธ์ที่มีความละเมียดละไม ใช้ความสวยงามทางภาษา หรือใช้ภาษาดุดันปรับอารมณ์ผู้อ่านให้เป็นไปตามความต้องการนั้น มีหลายรูปแบบ

ที่สุดของงานวรรณกรรม คืองานวรรณคดีเป็นวรรณกรรมที่อยู่ยั่งยืน ผู้เขียนหรือผู้แต่งประพันธ์ไว้นานแล้ว ยังมีผู้อ่านติดตามในแต่ละรุ่น มาถึงปัจจุบัน และอาจจะยืนยาวนานตลอดไป ทั้งยังเป็นแบบเรียนที่นักเรียนนักศึกษาใช้อ่านเพื่อศึกษาทั้งเนื้อหาและรูปแบบ วรรณคดีบางเรื่อง เป็นที่กล่าวขานถึงทุกวันนี้

มาถึงงานหนังสือพิมพ์ วงการยกย่องให้เป็นวรรณกรรมประเภทหนึ่ง เรียกว่า “วรรณกรรมเร่งรีบ”

เพราะหนังสือพิมพ์มีเวลาเป็นเครื่องกำหนด เช่นเดียวกับงานหลายงาน

ความนิยมอ่านหนังสือพิมพ์ คืออ่านในช่วงเวลาเช้า เป็นช่วงเวลาเข้าห้องน้ำ เวลาอาหารเช้า เวลาดื่มกาแฟ เวลาก่อนไปทำงาน โดยเฉพาะ “พ่อบ้าน” ไม่ว่าประเทศไหนต่างนิยมอ่านหนังสือพิมพ์ช่วงเช้า

ดังนั้น หนังสือพิมพ์ทุกฉบับคือหนังสือพิมพ์ฉบับเช้าทั้งสิ้น ส่วนจะมีหนังสือพิมพ์ฉบับบ่าย เป็นเพียงหนังสือเสริมเพื่อนำเสนอข่าวภาคเช้า ส่วนใหญ่จะเป็นข่าวเศรษฐกิจการเมืองที่ต่อจากข่าวฉบับเช้า

หนังสือพิมพ์ประชาชาติรายวันเริ่มแรกจะออกมาเป็นฉบับสายด้วยเหตุบางประการ แต่หลังจากออกวางแผงได้สักพักหนึ่งต้องปรับเปลี่ยนเป็นฉบับเช้าด้วยเหตุที่ว่าหนังสือพิมพ์ควรนำเสนอข่าวจากวันก่อนในฉบับเช้า เพื่อความคล่องตัวในการปฏิบัติหน้าที่ของหลายฝ่าย โดยเฉพาะนักข่าวที่ต้องออกไปปฏิบัติหน้าที่ทุกเช้า แล้วรีบส่งข่าวกลับเข้ามาเข้าสู่ขั้นตอนปฏิบัติการของงานหนังสือพิมพ์

ด้วยเหตุที่หนังสือพิมพ์เป็นวรรณกรรมเร่งรีบ การขาดตกบกพร่องและผิดพลาดจึงอาจเกิดขึ้นได้เสมอนับแต่ความผิดพลาดในเรื่องการเสนอข่าว ความผิดพลาดในการเข้าหน้าต่อข่าว ความผิดพลาดในการพิสูจน์อักษร ซึ่งมีเป็นประจำ เป็นปัญหาที่ผู้อ่านต่อว่ามามากที่สุด

สุดท้ายคือเวลาการผลิตและการวางตลาด ที่ต้องเป็นไปตามเวลาของตลาดหนังสือพืมพ์ในกรุงเทพฯ และปริมณฑลเป็นสำคัญ ซึ่งหนังสือพิมพ์ต้องถึงแผงหนังสือ ต้องถึงมือ หรือส่งถึงบ้านผู้อ่าน หรือสมาชิกในเวลากำหนด คือไม่เกินกว่า 05.30 น.

นับถอยหลังไปถึงเวลาการผลิต คือต้องขึ้นเครื่องพิมพ์ก่อนเรียงตามลำดับความสำคัญ หรือระยะทางที่ต้องจัดส่ง

หนังสือพิมพ์ที่ต้องจัดส่งไปจำหน่ายในต่างจังหวัดเมื่อก่อนต้องขึ้นเครื่องพิมพ์เวลาสายถึงบ่าย แล้วแต่ปริมาณ หรือระยะทางว่าไกลใกล้ขนาดไหน

หนังสือที่มียอดจำหน่ายสูง ต้องจัดส่งไปทุกจังหวัด แบ่งออกเป็นภาค เช่น ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคใต้ ซึ่งไกลที่สุด และภาคกลาง จนถึงปริมณฑลและกรุงเทพมหานตร ต้องขึ้นเครื่องพิมพ์ออกมาตั้งแต่บ่าย หัวค่ำ ถึงกลางดึก และก่อนเช้ามืดในเขตกรุงเทพมหานคร

หากไม่เป็นไปตามกำหนด เขาค่อนขอดกันว่า “ให้เอาหนังสิอพิมพ์ไปขายเสาไฟฟ้า”

หนังสือพิมพ์ที่ส่งออกไปจำหน่ายที่ 2-3 รูปแบบ คือจัดส่งไปยังเอเย่นต์ในบริษัทจัดจำหน่ายหนังสือพิมพ์ในกรุงเทพมหานคร แล้วจะมีผู้รับไปจำหน่ายที่เรียกกันว่า “แขกขายหนังสือพิมพ์” คือชาวอินเดียที่เข้ามาอาศัยในกรุงเทพฯ ขี่จักรยานรับส่งหนังสือพิมพ์ตามบ้านทั้งริมถนนและในซอยเป็นสายๆ

อีกส่วนหนึ่งจะมีสายส่งจะส่งออกไปให้ตามร้านจำหน่ายหนังสือพิมพ์ช่วงเช้าก่อนตีห้า เพื่อว่าร้านขายหนังสือพิมพ์จะวางจำหน่ายหนังสือพิมพ์ตั้งแต่เช้าคือตีห้าครึ่งถึงหกโมงเช้าเป็นอย่างสาย ผู้ที่ออกมาทำงานในช่วงเวลานั้นจะซื้อหนังสือพืมพ์ไปอ่านที่ทำงาน

หนังสือพิมพ์ฉบับบ่ายต้องเสร็จประมาณช่วงสาย เพื่อวางหนังสือพิมพ์ในช่วงก่อนเที่ยง ให้ผู้นิยมอ่านหนังสือพิมพ์ฉบับบ่ายได้อ่านบ่ายวันนั้น หรือเก็บไปอ่านเย็นและก่อนนอนที่บ้าน

หนังสือพิมพ์บางฉบับ โดยเฉพาะหนังสือพิมพ์ภาษาอังกฤษ และภาษาจีน นิยมให้ผู้อ่านเป็นสมาชิก ตั้งแต่รายเดือนถึงรายปี ทั้งต้องจ่ายค่าสมาชิกล่วงหน้า บริษัทหนังสือพิมพ์ลักษณะนี้ต้องจ้างผู้ส่ง เรียกว่าสายส่งสมาชิกเป็นประจำ เพราะผู้อ่านประเภทนี้มักเป็นชาวต่างประเทศที่พักในละแวกเดียวหรือใกล้เคียงกัน เช่น มักจะพักบริเวณถนนสุขุมวิท ทั้งบริษัทที่รับหนังสือพืมพ์ภาษาอังกฤษมักจะอยู่ในถนนสีลมและละแวกใกล้เคียง

ผู้เป็นสมาชิกหนังสือพืมพ์ภาษาจีน มักมีทั้งที่อยู่และบริษัทบริเวณถนนเยาวราช ถนนเจริญกรุง และในเขตสัมพันธวงศ์ บางรัก

ผู้จัดส่งสมาชิกหรือสายส่งทั้งหนังสือพิมพ์ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ และภาษาจีน ส่วนใหญ่มักเป็นข้าราชการผู้น้อย หรือนักเรียนนักศึกษา ที่ตื่นแต่เช้าขี่จักรยาน หรือมอเตอร์ไซค์ ออกมารับหนังสือพิมพ์ไปจัดส่งให้สมาชิกตามบ้าน

ผู้รับสมาชิกหนังสือพิมพ์ภาษาไทยฉบับอื่น ต้องไปรับหนังสือพิมพ์ตามเอเย่นต์ด้วยตนเอง แล้วขี่จักรยาน หรือมอเตอร์ไซค์ออกไปจัดส่งตามบ้าน เช่นในปัจจุบัน ที่บางหมู่บ้านมีสายส่งจัดส่งหนังสือพิมพ์สองสามคน จัดส่งให้หลายบ้าน ในแต่ละช่วงเวลา บางบ้านรับหนังสือพิมพ์ฉบับหนึ่งในช่วงก่อนหกโมงเช้า บางบ้านให้จัดส่งช่วงแปดโมงเช้า หรือกว่านั้น เป็นต้น

ด้วยเหตุที่หนังสือพิมพ์เป็นวรรณกรรมเร่งรีบ ต้องเสร็จตามเวลากำหนด คือ “เดดไลน์” ดังนั้น ผู้บริหารหนังสือพิมพ์จึงต้องประชุมกำหนดเวลาของแต่ละงานให้แน่นอน โดยเฉพาะเวลาขึ้นเครื่องพิมพ์ เพราะหากสายหรือมีเหตุขัดข้องแม้ 10 นาที จะทำให้หนังสือพิมพ์ “ตกรถ” ได้

ความผิดพลาดที่เกิดขึ้นในหน้าหนังสือพืมพ์จึงต้องระมัดระวัง อย่าให้มีขึ้นไม่ว่ากรณีใดทั้งสิ้น

กระนั้น ความผิดพลาดย่อมเกิดขึ้นได้ เป็นความผิดที่ผมทำให้ถูกลงโทษตัดเงินเดือนไปจำนวนหนึ่ง