หลังเลนส์ในดงลึก/ปริญญากร วรวรรณ

‘เมืองหลวง’

 

มีเมืองหลายเมือง ซึ่งแม้จะมีสถานภาพเป็นเพียงอำเภอเล็กๆ แต่สถานที่ตั้ง อยู่ติดกับผืนป่าที่ได้รับประกาศให้เป็นป่าอนุรักษ์ ไม่ว่าจะในสถานภาพอุทยานแห่งชาติ หรือเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า

โดยเฉพาะป่าทางด้านตะวันตกของประเทศไทย นอกจากความเป็นกลุ่มป่า 17 กลุ่มป่า อันมีพื้นที่ต่อเนื่องกันถึง 11.7 ล้านไร่แล้ว

มีป่าซึ่งเป็นผืนใหญ่ รู้จักกันมาก เพราะได้รับการประกาศให้เป็นมรดกทางธรรมชาติของโลก แห่งแรกของประเทศไทย ด้วยเหตุผลว่า มีทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ มีระบบนิเวศหลากหลาย เหมาะกับการเจริญเติบโตของพรรณพืช และการอยู่อาศัยของเหล่าสัตว์ป่าหลากชนิด ป่าผืนนี้คือ ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร – ห้วยขาแข้ง

ไม่ผิดนักถ้าจะเรียกผืนป่าเหล่านี้ว่าเป็น “เมืองหลวง” ของสัตว์ป่า

 

เมืองเล็กๆ ที่อยู่ใกล้ป่า สำคัญสำหรับคนที่ทำงานอยู่ในเมืองหลวง เป็นคล้ายปากทางเข้า เป็นที่ซื้ออุปกรณ์ต่างๆ รวมทั้งเสบียง

ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันตก เขตจังหวัดกาญจนบุรี มีเมืองทองผาภูมิ ป่าทุ่งใหญ่ฝั่งตะวันออก พึ่งพาเมืองอุ้มผาง ส่วนป่าห้วยขาแข้ง คือเมืองบ้านไร่ และเมือง ลานสัก

สัตว์ป่ามีป่าห้วยขาแข้งเป็นเมืองหลวง เป็นเมืองที่มีประชากรเสือโคร่งมากที่สุด นั่นหมายความว่า ระบบต่างๆ ย่อมเป็นไปอย่างสอดคล้อง

มีงานศึกษาวิจัยมากมายที่นี่ ใช้การลาดตระเวนในระบบลาดตระเวนเชิงคุณภาพอย่างเข้มข้น

สัตว์ป่านั้น พวกมันเกี่ยวข้องสืบเนื่องมาจากโลกครั้งดึกดำบรรพ์ การศึกษาเรียนรู้ ทำความรู้จักสัตว์ป่า ก็คล้ายกับการทำความรู้จัก “เมื่อวาน” ของตัวเอง

ไม่พยายามทำความเข้าใจกับ “เมื่อวาน” ก็ดูเหมือนการก้าวไปสู่ “วันพรุ่งนี้” จะไม่ง่ายดาย…

 

พะวา ชายหนุ่มอายุ 22 ปี มีชื่อไทยว่า พงศกร บ้านอยู่หมู่บ้านนุเซโป้ ห่างจากเมืองอุ้มผางราว 30 กิโลเมตร

ช่วงที่ผมพบกับพะวา เขาเพิ่งเข้ามาทำงานในป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันออกปีครึ่ง

พะวาได้รับการยกเว้นการเกณฑ์ทหารเช่นเดียวกับชายหนุ่มที่มีภูมิลำเนาแถบนั้น เขาเป็นชายหนุ่มเชื้อชาติกะเหรี่ยง สัญชาติไทย

และเป็น “ชนกลุ่มใหญ่” ของคนทำงานในเมืองหลวงแห่งนี้

 

“เรื่องความรัก เอาไว้ข้างหลังครับ เอาเรื่องงานไว้ข้างหน้า” วันหนึ่งเขาไปช่วยผมเก็บซุ้มบังไพรที่ติดตั้งไว้บนต้นไม้ เราคุยกันขณะเดินไปจุดหมาย

พะวาพูดภาษาไทยชัดเจน โดยเฉพาะ ร.เรือ เขาออกเสียงไพเราะ มีโอกาสเรียนหนังสือที่โรงเรียนนุเซโป้ ถึง ม.3

“เรายังไม่มีอะไรเลย มีสาวๆ ที่ชอบอยู่เหมือนกัน แต่ทำงานก่อนครับ” พะวาพูดเรื่อยๆ

ผมมองด้านหลังชายหนุ่มในชุดลายพรางที่เดินนำด้านหน้า

“อยากเป็นแบบพี่อุไรด้วยครับ”

อุไร หัวหน้าทีมลาดตระเวนชุดม้าศึก ที่คนในป่าทุ่งใหญ่ยอมรับว่าเป็นคนทำงานที่แกร่งมาก คือ “ไอดอล” ของชายหนุ่มในทุกหมู่บ้าน ซึ่งตั้งใจเข้ามาทำงานในป่า

เมื่อวานผมพบอุไรเขาเพิ่งกลับจากการอบรมการใช้โปรแกรมใหม่ในจีพีเอส ที่ป่าห้วยขาแข้ง

“แบบใหม่นี่เราบันทึกข้อมูลลงจีพีเอสได้เลยครับ” อุไรบอก

ไม่ต้องจดลงกระดาษก่อนอย่างเก่า และพอทางเขตปรับปรุงระบบสัญญาณอินเตอร์เน็ตได้หมด พอกลับถึงหน่วยก็ส่งข้อมูลให้เขตได้ไม่ต้องเดินทางออกไป

ขบวนการค้าสัตว์ป่าพัฒนาขึ้น การทำงานดูแลปกป้องชีวิตสัตว์ป่าก็พัฒนามากขึ้นเช่นกัน

 

ผมกับพะวาเดินถึงบริเวณที่ตั้งซุ้มบังไพรอยู่บนต้นไม้ใหญ่สูงจากพื้นราว 15 เมตร

“ผมขึ้นไปเองครับ จอมูโคว้หว่า ไม่ต้องขึ้นเอง” พะวาพูด ในป่าทุ่งใหญ่ด้านตะวันออก ผมได้รับการตั้งชื่อว่า “จอ มู่ โคว้ หว่า” พวกเขาบอกผมว่า แปลว่า พี่ฟ้าขาว

ขณะปีนขึ้นต้นไม้ พะวาฮัมเพลงเบาๆ อีกหนึ่งเดือนเขาจะเข้าอบรมการลาดตระเวนเชิงคุณภาพ ครูฝึกซึ่งเป็นตำรวจพลร่มจะมาฝึกระเบียบ รวมถึงการใช้อาวุธ และวิธีหาข่าวในชุมชน

พี่ๆ จากสมาคมอนุรักษ์สัตว์ป่า จะมาอบรมทักษะการใช้เครื่องมือจีพีเอส อ่านแผนที่ และวิธีสำรวจร่องรอยสัตว์ป่า

 

ต้นไม้อยู่บนทางที่เป็นช่องเขา

เราตั้งกล้องดักถ่ายภาพไว้ที่นี่ เพื่อตรวจสอบการใช้งานของสัตว์ป่า มากน้อยเพียงใดในช่วงฤดูกาลไหน

จากภาพ เราเห็นฝูงช้างเดินผ่านช่องเขาแคบๆ มีหลายวัย ตัวเล็กๆ โดนช้างตัวโตๆ ช่วยดันก้น ตอนข้ามหินก้อนใหญ่ ช้างตัวโตงายาว เดินตามฝูง เลียงผา, แมวดาว, เสือลายเมฆ, เสือโคร่ง รวมทั้งสมเสร็จ

ภาพสัตว์ป่าหลากชนิด บอกถึงความเหมาะสมในการเป็นเมืองหลวงของสัตว์ป่าแท้จริง

 

ไม่กี่วันก่อนหน้า ผมได้รับโอกาสให้อยู่ในเหตุการณ์ที่หมาไนฝูงหนึ่งทำงาน

พวกมันล่ากวางตัวหนึ่ง เป็นอีกครั้งที่ผมได้เห็นความมีประสิทธิภาพของนักล่าอย่างหมาไน

เจ้าตัวที่กระโดดงับคอกวาง และล้มกวางลงได้ เป็นหมาไนตัวเล็กๆ ท่าทางเพิ่งฝึกฝนการทำงาน

หลังล้มกวางได้ มันวิ่งมาทำหน้าที่เฝ้ายาม เพราะลำดับชั้นในฝูง คงยังไม่สูงนัก

มันเข้ามานอนหมอบไม่ไกลจากที่ผมอยู่ แววตาที่จ้องมาทางผม ฉายแววมุ่งมั่น

ความเอาจริงของมัน ทำให้เชื่อได้ว่า อีกไม่นาน มันจะได้เลื่อนสถานะและได้กินไส้ หรือลูกนัยน์ตาเหยื่อ

 

ผมเดินตามหลังพะวา เขาฮัมเพลงเบาๆ

พงศกร หรือพะวา สอนผมว่า การทำหน้าที่ของตัวเองให้ดี สำคัญ

เช่นเดียวกับที่หมาไนตัวหนึ่งทำให้ดู

และหน้าที่นี้ทำให้เห็นว่า ชีวิตใน “เมืองหลวง” มีความหวัง…

 

บรรยายภาพ

สมเสร็จ – แม้จะอยู่ในสถานภาพใกล้สูญพันธุ์ แต่ใน “เมืองหลวง” สมเสร็จมีประชากรอยู่จำนวนหนึ่ง และได้ดำเนินชีวิตไปตามวิถีอย่างที่ควรเป็น