เมื่อต้นเดือนกรกฎาคมที่ผ่านมา เรามีโอกาสได้ไปชมนิทรรศการศิลปะของศิลปินร่วมสมัยคนสำคัญของไทยที่เพิ่งลาจากโลกนี้ไปไม่นาน นิทรรศการนั้นมีชื่อว่า

Rest in Progress

นิทรรศการแสดงเดี่ยวของ ชวลิต เสริมปรุงสุข ศิลปินไทยผู้พำนักอยู่ในอัมสเตอร์ดัม ที่ใช้ชีวิตควบคู่กับการทำงานศิลปะทั้งในประเทศไทยและเนเธอร์แลนด์ตลอดระยะเวลา 60 ปีที่ผ่านมา

ชวลิตเป็นนักเรียนศิลปะไทยรุ่นสุดท้ายที่มีโอกาสได้สัมผัสบรรยากาศการเรียนกับศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ที่คณะจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร

หลังจบการศึกษา ชวลิตได้รับทุนเล่าเรียนจากกระทรวงวัฒนธรรมแห่งเนเธอร์แลนด์เพื่อศึกษาต่อที่สถาบันศิลปะ Rijksakademie van Beeldende Kunsten ในกรุงอัมสเตอร์ดัม

ชวลิตเริ่มชีวิตศิลปินโดยมุ่งเน้นไปที่การสร้างงานศิลปะแนวเหมือนจริง (Realistic art) ก่อนที่จะค่อยๆ พัฒนาไปสู่งานศิลปะแนวนามธรรม (Abstract art)

กว่า 6 ทศวรรษที่ผ่านมา ชวลิตกลายเป็นศิลปินคนสำคัญในวงการศิลปะนามธรรมและ Non objective art (ศิลปะไร้รูปลักษณ์) ของไทย

ด้วยการทำงานที่ใช้องค์ประกอบเฉพาะตัว รวมถึงการใช้รูปทรงเรขาคณิต สีสันสดใสฉูดฉาด และเส้นสายในรูปแบบต่างๆ โดยเฉพาะเส้นตรงมาถ่ายทอดแนวความคิดและความรู้สึกของตัวเองจนกลายเป็นงานจิตรกรรม ประติมากรรม ภาพพิมพ์ งานวาดเส้น

และศิลปะจัดวางที่มีมิติของสุนทรียภาพอันเป็นเอกลักษณ์และสะท้อนแรงบันดาลใจของประสบการณ์ชีวิตในแต่ละวัย

ชวลิตมีงานแสดงเดี่ยวและกลุ่มทั้งในประเทศไทย, เนเธอร์แลนด์, ยูโกสลาเวีย, โปแลนด์, เบลเยียม, ฝรั่งเศส, ญี่ปุ่น และสหรัฐอเมริกา เป็นต้น

หลังจากจัดนิทรรศการแสดงเดี่ยว “IN AMSTERDAM WITH CHAVALIT SOEMPRUNGSUK” ที่หอศิลป์ร่วมสมัยราชดำเนิน ในปี 2556 ชวลิตได้มอบทรัพย์สมบัติกว่า 4,000 ชิ้น ที่ประกอบด้วยผลงานศิลปะ หนังสือ เฟอร์นิเจอร์ ของใช้ส่วนตัว และโครงสร้างอพาร์ตเมนต์ของเขาในอัมสเตอร์ดัมให้แก่กระทรวงวัฒนธรรม

โดยมีเงื่อนไขว่าสาธารณชนจะต้องสามารถเข้าถึงทรัพย์สินของเขาได้ทั้งหมด เพื่อเป็นประโยชน์ต่อศิลปินและคนไทยรุ่นหลัง

ต่อมาในปี 2557 ชวลิตได้รับรางวัลเชิดชูเกียรติ ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ ในที่สุด

ในวัย 70 ปี หลังจากมอบทรัพย์สินทั้งหมดเพื่อเป็นประโยชน์สาธารณะ ด้วยความตั้งใจที่จะเตรียมตัวไปสู่บทสรุปสุดท้ายของชีวิต ชวลิตเปลี่ยนแนวทางการทำงานจากการทำชิ้นงานจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์ขนาดใหญ่ไปสู่การทำงานในรูปแบบดิจิตอลบนคอมพิวเตอร์ในช่วงปี 2556-2562 ณ ห้องทำงานศิลปะของเขาในอัมสเตอร์ดัม

เขาได้พัฒนาผลงานแนวดิจิตอลและทดลองสร้างงานภาพพิมพ์อิงก์เจ็ตดิจิตอลที่มีเพียงชิ้นเดียวออกมา

แต่น่าเศร้าที่ในเดือนเมษายนที่ผ่านมา ชวลิตได้รับการวินิจฉัยจากแพทย์ว่าได้รับเชื้อโคโรนาไวรัส และเข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลในอัมสเตอร์ดัม ก่อนที่จะถึงแก่กรรมอย่างสงบในวันที่ 27 เมษายน 2563 ด้วยวัย 80 ปี

นิทรรศการ Rest in Progress ในครั้งนี้เป็นส่วนหนึ่งของซีรี่ส์นิทรรศการศิลปะ 80+ Chavalit Soemprungsuk Art Festival

ที่เป็นเสมือนการรำลึกและเชิดชูเกียรติให้กับศิลปินผู้ได้รับการยกย่องให้เป็นปูชนียบุคคลแห่งวงการศิลปะอย่างชวลิต เสริมปรุงสุขผู้นี้

สุชาย พรศิริกุล ผู้อำนวยการนิทรรศการ 80+ Chavalit Soemprungsuk Art Festival Thailand และผู้จัดการกองทุนศิลปะ อ.ชวลิต เสริมปรุงสุข กล่าวถึงที่มาของนิทรรศการในครั้งนี้ว่า

“ในช่วงปี 2556-2562 ที่อาจารย์ชวลิตเริ่มทำงานบนคอมพิวเตอร์ เราก็คิดว่างานเหล่านี้น่าจะเอามาจัดเป็นนิทรรศการใหญ่ในวาระครบรอบอายุ 80 ปี ซึ่งอาจารย์พูดทุกครั้งว่าอาจจะเป็นนิทรรศการครั้งสุดท้ายของท่าน เราก็เลยริเริ่มซีรี่ส์นิทรรศการ 80+ Chavalit Soemprungsuk Art Festival ขึ้นมา”

“โดยจัดแสดงงานของอาจารย์ในพื้นที่ทางศิลปะทั้งในกรุงเทพฯ และอีกหลายจังหวัด เพื่อให้เป็นประโยชน์แก่ผู้ชมชาวไทยและศิลปินรุ่นหลัง”

“จัดแสดงไปแล้วที่บ้านอาจารย์ฝรั่ง (ศิลป์ พีระศรี), หอศิลป์ร่วมสมัยราชดำเนิน (RCAC), LHONG 1919, หอธรรมพระบารมี (Baramee of Art), หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร (BACC) และ Numthong Art Space”

“และคิดว่าจะจัดนิทรรศการที่นี่ คืออาคารศิลปวัฒนธรรม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เป็นบทสรุปของเทศกาล 80+ โดยใช้ชื่อว่า Rest In Progress ซึ่งเป็นชื่อของหนังสือรวมผลงานของอาจารย์ที่ทำตั้งแต่ก่อนที่ท่านจะเสียชีวิต”

“พออาจารย์จากไปแล้ว เราก็เลยตั้งใจว่าจะใช้นิทรรศการนี้เป็นที่เปิดตัวหนังสือรวมผลงานเล่มนี้ในวันเกิดของท่าน และจัดซีรี่ส์นิทรรศการต่อเนื่องไปจนถึงวันครบรอบการเสียชีวิตของท่านในปีหน้า”

“นิทรรศการครั้งนี้เป็นการเชิดชูเกียรติศิลปิน อาจารย์ชวลิต เสริมปรุงสุข เดิมทีก่อนหน้านี้ได้มีการจัดเทศกาลศิลปะ 80+ ในหลายสถานที่ และทางสำนักบริหารศิลปวัฒนธรรม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ก็มีความสนใจที่จะจัดงานที่มีความเชื่อมโยงกัน โดยตอนแรกวางแผนจะใช้ชื่อนิทรรศการว่า Rest in Progress ล้อไปกับชื่อของหนังสือที่รวบรวมผลงานของอาจารย์ที่วางแผนจะทำขึ้นมา”

“หลังจากนั้นเราก็ได้พูดคุยกับอาจารย์และวางแผนการจัดนิทรรศการก่อนที่อาจารย์จะกลับไปต่างประเทศ จนกระทั่งท่านจากไปเสียก่อน แต่ท้ายที่สุดเราก็ได้จัดนิทรรศการนี้ขึ้นตามที่ท่านได้ตั้งใจไว้ ถึงแม้อาจารย์จะไม่อยู่แล้วก็ตาม ตามแผนเดิมเราคิดจะจัดแสดงผลงานของอาจารย์จำนวน 80 ชิ้น”

“หลังจากนั้นเราก็ตัดสินใจเพิ่มผลงานของอาจารย์ที่เป็นคอลเล็กชั่นเก่าของทางมหาวิทยาลัยมาร่วมแสดงด้วยอีกหนึ่งชิ้น รวมเป็น 81 ชิ้น นอกจากนี้ ในอนาคต ทางจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยก็ยังมีโครงการรวบรวมงานของศิลปินแห่งชาติ เพื่อจัดแสดงเป็นนิทรรศการถาวร ซึ่งรวมถึงผลงานของอาจารย์ชวลิตอีกด้วย”

หรรษา คำล้วน ผู้อำนวยการฝ่ายพิพิธภัณฑ์และหอศิลป์ สำนักบริหารศิลปวัฒนธรรม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวเสริมในฐานะผู้บริหารพื้นที่ในการแสดงนิทรรศการครั้งนี้

(ยังมีต่อ)

นิทรรศการ Rest In Progress จัดแสดงระหว่างวันที่ 8 กรกฎาคม – 2 ตุลาคม 2563 ณ นิทรรศสถาน อาคารศิลปวัฒนธรรม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เปิดให้เข้าชมในวันจันทร์-ศุกร์ เวลา 09.00-17.00 น. ดูเส้นทางได้ที่ https://bit.ly/33TD9i3

สามารถซื้อหนังสือ Rest in Progress R.I.P. ได้ทั้งในสถานที่จัดแสดงนิทรรศการและที่ร้านจำหน่ายสินค้าศิลปะ ชั้น 1 พิพิธภัณฑ์ศิลปะ MOCA

ติดตามความคืบหน้าเกี่ยวกับซีรี่ส์นิทรรศการ 80+ Chavalit Soemprungsuk Art Festival Thailand ผ่าน Official Facebook Page : Chavalit Soemprungsuk

ขอบคุณภาพและข้อมูลจากกองทุนศิลปะ อ.ชวลิต เสริมปรุงสุข ภาพถ่าย : ปรีชา ภัทรอัมพรชัย