วิรัตน์ แสงทองคำ : ธนินท์ เจียรวนนท์ แห่งซีพี ดีล Arbor Acres

วิรัตน์ แสงทองคำviratts.wordpress.com

หมายเหตุ – ข้อเขียนชุดนี้ถือเป็นเนื้อหา “ทางเลือก” ของเรื่องราวมากมายเกี่ยวกับซีพีและธนินท์ เจียรวนนท์ จะทยอยนำเสนอเป็นระยะๆ โดยไม่จำเป็นต้องต่อเนื่องกัน

หากจะกล่าวว่า ซีพียุคธนินท์ เจียรวนนท์ เปิดฉากอย่างคึกคักด้วยอิทธิพลและพลังโนว์ฮาว ธุรกิจอเมริกัน คงไม่ผิดนัก

“ประธานของธนาคารเชสแมนฮัตตันในสมัยนั้นคือ David Rockefeller ซึ่งเป็นหลานชายของ John D. Rockefeller ราชาค้าน้ำมันรายใหญ่ของสหรัฐอเมริกา ส่วนพี่ชายของ David Rockefeller ก็คือ Nelson Rockefeller เป็นรองประธานาธิบดีสหรัฐ ในสมัยประธานาธิบดี Gerald Ford (สิงหาคม พ.ศ.2517-มกราคม พ.ศ.2520) และเป็นนักธุรกิจ ซึ่ง Nelson Rockefeller ได้เข้าซื้อบริษัทอาร์เบอร์ เอเคอร์ส” ธนินท์ เจียรวนนท์ ตั้งใจเล่าเรื่องความสัมพันธ์กับตระกูล Rockefeller เพื่อเชื่อมโยงมายัง Arbor Acres (“บันทึกความทรงจำ ธนินท์ เจียรวนนท์” หรือ My Personal History : Dhanin Chearavanont-NIKKEI แห่งญี่ปุ่น 2559)

หากเพิ่มเติมบางตอนที่อ้างอิงไว้ในตอนที่แล้วด้วย ธนินท์ เจียรวนนท์ อาจมอง Rockefeller เป็นโมเดลอ้างอิงกว้างกว่านั้นก็อาจเป็นได้ “ผมกับครอบครัว Rockefeller ยังคงรักษาความสัมพันธ์ที่ดีต่อกันจนมาถึงวันนี้”

ตำนานตระกูล Rockefeller ผู้อพยพชาวเยอรมันมาดินแดนใหม่เมื่อตอนต้นคริสต์ศตวรรษที่ 17 หรือราวๆ ยุคอาณาจักรล้านนา จากเจ้าของที่ดินและฟาร์มอันกว้างใหญ่ใน Philadelphia มาสู่เมืองสำคัญทางเศรษฐกิจ-New York กลายเป็นผู้ยิ่งใหญ่ในอุตสาหกรรมน้ำมันแห่งอเมริกาเมื่อศตวรรษที่แล้ว รวมทั้งมีกิจการธนาคารใหญ่ในมือด้วย

เมื่อครึ่งศตวรรษที่ผ่านมากล่าวขานกันว่า ตระกูล Rockefeller เจ้าของอุตสาหกรรมน้ำมัน กิจการธนาคารและนักการเมือง เป็นตระกูลหนึ่งที่ทรงอิทธิพลที่สุดในสหรัฐอเมริกา

โดยเฉพาะบุคคลสำคัญในตำนาน John D. Rockefeller (2382-2480) ยังถือกันว่าเป็นผู้ร่ำรวยที่สุดในประวัติศาสตร์อเมริกัน

 

ส่วนที่เกี่ยวข้องกับ บริษัทอาร์เบอร์ เอเคอร์ส (Arbor Acres) นั้น เปิดฉากขึ้นท่ามกลางบริบทที่เกี่ยวข้องอย่างไม่ต้องสงสัย การผลิตไก่เนื้อกลายเป็นอุตสาหกรรมสำคัญในสหรัฐอเมริกาในช่วงเกือบๆ ศตวรรษที่แล้ว

Arbor Acres เกิดขึ้นมาจากฟาร์มของครอบครัวชาวอิตาเลียนอพยพที่มลรัฐ Connecticut ราวๆ ปี 2460 จากนั้นนานพอสมควรกว่าจะกลายเป็นผู้นำในธุรกิจ ด้วยสามารถเพาะพันธุ์ใหม่ Arbor Acres White Rocks จนชนะรางวัลในปี 2493 มาถึงจุดเปลี่ยนครั้งสำคัญในปี 2507 เมื่อ “Nelson Rockefeller ได้เข้าซื้อบริษัทอาร์เบอร์ เอเคอร์ส” อย่างที่ธนินท์ เจียรวนนท์ เล่าไว้

Arbor Acres กลายมาเป็นส่วนหนึ่งของ International Basic Economy Corporation (IBEC) ซึ่งก่อตั้งขึ้นในปี 2490 โดย Nelson Rockefeller ตามแผนการซึ่งสอดคล้องกับขยายอิทธิพลสหรัฐอเมริกาในช่วงหลังสงครามโลกที่สอง ขยายธุรกิจออกนอกประเทศ กระตุ้นและเชื่อมโยงระบบเศรษฐกิจในบางประเทศกำลังพัฒนาโดยเฉพาะในอเมริกาใต้ ให้เข้ามาในเครือข่ายและการควบคุมโดยธุรกิจอเมริกัน

“ที่สหรัฐอเมริกา การเลี้ยงไก่เนื้อกลายเป็นอุตสาหกรรมใหญ่ไปแล้ว บริษัทอาหารสัตว์จะซื้อไก่ที่ผสมแล้วจากบริษัทไก่พันธุ์ก่อน จากนั้นจะเซ็นสัญญากับผู้เลี้ยงไก่ ให้ผู้เลี้ยงไก่เป็นผู้เลี้ยง บริษัทอาหารสัตว์ไม่เพียงแต่จัดหาอาหารสัตว์ให้ผู้เลี้ยง แต่ยังให้ยาที่ใช้ป้องกันโรคด้วย เมื่อไก่โตแล้ว บริษัทอาหารสัตว์ก็จะรับซื้อไก่เนื้อกลับไป”

ธนินท์ เจียรวนนท์ เล่าถึงอุตสาหกรรมไก่เนื้อในสหรัฐอเมริกาในช่วงก่อนปี 2513 ไว้อย่างสอดคล้องกัน

 

อันที่จริงแผนการส่งออกอุตสาหกรรมการเกษตรแบบฉบับอเมริกามีภาพที่กว้างกว่านั้น เกิดขึ้นในช่วงเดียวกันด้วย โดยเฉพาะอุตสาหกรรมผลิตสับปะรดกระป๋อง จนกลายเป็นอุตสาหกรรมเพื่อการส่งออกซึ่งเติบโตและได้รับการสนับสนุนอย่างดีจากระบบธนาคารไทย

โดยเฉพาะกรณีดีล Dole กับตระกูลล่ำซำแห่งธนาคารกสิกรไทย เกิดขึ้นมาตั้งแต่ปี 2509 ก่อนจะมาดำเนินอย่างจริงจังในปี 2515

Dole เริ่มต้นก่อตั้งโรงงานเพื่อผลิตสับปะรดกระป๋องส่งออกบนพื้นที่ 300 ไร่ในราชบุรี และในปี 2517 ได้ขยายพื้นที่ในการเพาะปลูกอีก 8,000 ไร่ในประจวบคีรีขันธ์ พร้อมทั้งได้ย้ายโรงงานมาด้วย ต่อมาปี 2535 ขยายฐานการผลิตไปยังท่าแซะ ชุมพรด้วย

โดลฟู้ดส์ (Dole Food Company) แห่งสหรัฐอเมริกา ก่อตั้งมากว่า 160 ปี ปัจจุบันเป็นธุรกิจอาหารรายใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของโลก ครอบคลุมทั้งด้านการจัดหาวัตถุดิบ กระบวนการผลิต การจัดจำหน่าย และการตลาดของสินค้าประเภทอาหาร โดยเฉพาะผลไม้สด ผักสด น้ำผลไม้ รวมไปถึงผลไม้และผลิตภัณฑ์บรรจุภัณฑ์ ที่มีเครือข่ายครอบคลุมกว่า 90 ประเทศทั่วโลก

ที่สำคัญได้เข้าจัดการที่ดินเพาะปลูกจำนวนมากในหลายประเทศ โดยเฉพาะในอเมริกาใต้ประมาณ 20,000 เอเคอร์ในฮอนดูรัส เอกวาดอร์ คอสตาริกา

และในเอเชียครอบครองพื้นที่กว่า 30,000 เอเคอร์ในฟิลิปปินส์ และให้ข้อมูลว่ามีอีก 3,800 เอเคอร์เป็นที่ดินของตนเองในประเทศไทย

โมเดลพื้นฐานการดำเนินเกษตรกรรมแปลงใหญ่ (Plantation) มักผนวกกับแผนการกระตุ้นและส่งเสริมให้เกษตรกรรายย่อยเข้าร่วมโครงการในฐานะดาวบริวารด้วยข้อตกลงที่เข้มงวด (Contract farming) ด้วยเสมอ ว่าไปแล้วเป็นโมเดลเดียวกับการมาถึงของ Arbor Acres

 

หากจะเห็นภาพความสัมพันธ์และแรงจูงใจกรณีซีพีกับ Arbor Acres โดยไม่อ้างเรื่องเล่าธนินท์ เจียรวนนท์ โดยตรง คงเป็นกรณีศึกษา Harvard Business School (2535)

“พัฒนาการอุตสาหกรรมไก่เนื้อแบบทันสมัย และครบวงจรในประเทศไทย ซีพีริเริ่มเป็นรายแรก ในช่วงต้นศักราช 2500” ตอนหนึ่งของกรณีศึกษากล่าวไว้ ทั้งนี้ เจาะจงให้ความสำคัญบทบาทธนินท์ เจียรวนนท์

“ธนินท์มองเห็นโอกาสที่เปิดกว้างทางธุรกิจ เนื่องจากผู้บริโภคชาวไทยนิยมบริโภคไก่มากกว่าหมูและเนื้อ แต่ไก่ยังเป็นสินค้าราคาค่อนข้างแพงสำหรับผู้บริโภคทั่วไป จึงนิยมบริโภคเฉพาะเมื่อมีงานเลี้ยงฉลอง”

“ธนินท์ เจียรวนนท์ มองเห็นโอกาสซึ่งเชื่อมโยงโดยเริ่มจากเมล็ดพันธุ์พืชและอาหารสัตว์ ไปสู่การเลี้ยงไก่ ด้วยเชื่อว่าประเทศไทยเป็นแหล่งทรัพยากรทางการเกษตรที่อุดมสมบูรณ์ จะขาดก็เพียงเทคโนโลยีการเพาะพันธุ์ไก่ และความรู้เชิงกระบวนการในการปรับเปลี่ยนธุรกิจเกี่ยวกับไก่ที่ล้าหลัง ให้เป็นอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ที่ทันสมัยและมีประสิทธิภาพ เขามองหาเทคโนโลยีจากต่างประเทศ ซึ่งได้รู้ว่าสหรัฐอเมริกาเป็นประเทศที่ประสบความสำเร็จในการเลี้ยงไก่แบบครบวงจร และเป็นธุรกิจขนาดใหญ่” อีกตอนที่เป็นบทสรุป

ในที่สุดดีลครั้งสำคัญได้เกิดขึ้น

“ผมตัดสินใจนำเข้าไก่พันธุ์มาเมืองไทย ช่วงนั้นผู้ที่รับผิดชอบการบริหารบริษัทอาร์เบอร์ เอเคอร์ส คือ Rodman Rockefeller ซึ่งเป็นลูกชายของ Nelson Rockefeller ไม่นานผมก็ได้พบกับชายหนุ่มผู้นี้ โดยการนัดหมายผ่าน David Rockefeller ซึ่งเป็นประธานของธนาคารเชสแมนฮัตตัน และหลังจากที่ได้ประชุมกันแล้ว Rodman Rockefeller ก็ตกลงร่วมลงทุนกับเครือเจริญโภคภัณฑ์ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ทันที” (อ้างแล้ว)

เรื่องราว Arbor Acres นั้น แม้จะมีความผันแปรเปลี่ยนแปลงโครงสร้างความเป็นเจ้าของหลายต่อหลายครั้ง แต่แก่นธุรกิจและความสัมพันธ์กับซีพียังคงอยู่

International Basic Economy Corporation (IBEC) โดยตระกูล Rockefeller เป็นเจ้าของ Arbor Acres ราว 2 ทศวรรษ ได้ขายกิจการให้กับ Booker plc ธุรกิจค้าส่งอาหารรายใหญ่แห่งสหราชอาณาจักร (2528) ก่อนจะมาอยู่ในเครือข่าย Aviagen (2542)

ทุกวันนี้ แบรนด์ Arbor Acres เป็นสินค้าหลักสำคัญของ Aviagen ผู้นำธุรกิจเพาะพันธุ์ไก่ระดับโลก แม้ว่า Aviagen จะเปลี่ยนมือจากบริษัทแห่งสกอตแลนด์ มายังเจ้าของใหม่แห่งเยอรมนีแล้ว (2548) ก็ตาม