หลังเลนส์ในดงลึก/ปริญญากร วรวรรณ

‘อ่าน’

 

…ในชีวิตการทำงาน ซึ่งต้องใช้เวลาอยู่ในป่านานๆ มีสิ่งสำคัญอย่างหนึ่งที่ผมต้องเตรียมไปด้วย เรียกได้ว่าสำคัญไม่น้อยไปกว่าอุปกรณ์ถ่ายรูป หรือเสบียง

สิ่งนั้นคือหนังสือ โดยเฉพาะในป่าทุ่งใหญ่ระยะหลังๆ มานี้ ผมมักเตรียมไปครั้งละหลายๆ เล่ม เพราะรู้ดีว่าการขาดหนังสืออ่านเมื่ออยู่ในป่า มีรสชาติเช่นไร

ควรมีหนังสือหลายเล่มในป่าทุ่งใหญ่ เพราะมีโอกาสสูงมากที่ผมต้องใช้เวลาอยู่ในหน่วยพิทักษ์ป่านานๆ รออะไหล่รถบ้าง รอให้พิทักษ์ซึ่งเป็นช่างจากหน่วยจะแก เสร็จภารกิจลาดตระเวน มาเปลี่ยนเฟืองท้ายให้บ้าง

รวมทั้งติดอยู่ในแคมป์ซึ่งฝนตกหนักตลอดเวลา หลายๆ วัน หรือไม่สามารถออกมาได้เพราะระดับน้ำในลำห้วยดงวี่สูงเกินกว่าจะข้ามได้

ท้ายรถมีกล่องเก็บหนังสือ ผมยอมเพิ่มน้ำหนักเป้ แม้ว่าจะต้องใช้เวลาเดินสู่จุดหมายหลายวัน

การอ่านหนังสือเก่าซ้ำไป-มา ถึงจะเป็นหนังสือพิมพ์รายวันฉบับเก่า อ่านทุกบรรทัด ทุกตัวอักษร

ไม่มีอะไรเข้าจริงๆ ฉลากข้างขวดน้ำปลา หรือขวดเครื่องปรุงต่างๆ ผมก็หยิบหมุนไปหมุนมา เพื่อหาข้อความอ่าน แบบนี้ไม่ใช่เรื่องน่ารื่นรมย์เอาซะเลย…

 

ข้อดีของการอ่านหนังสือในป่าประการหนึ่งคือ ในบรรดาหนังสือที่ “อ่านยาก” ทั้งหลายนั่น จะได้อ่านช้าๆ อย่างมีสมาธิ ได้ทำความเข้าใจอย่างลึกซึ้ง

อยู่ในเมืองที่มีทุกอย่างครบ อาจสนใจหรือดูอะไรเพียงผ่านๆ เพราะมีให้เลือกมากมาย

ในป่า การอ่านหนังสือก็ดูคล้ายกับการกลับไปสู่ความเรียบง่าย ไม่ต้องผูกติดชีวิตไว้กับอุปกรณ์รุงรัง หรือเทคโนโลยีใดๆ

แต่อุปกรณ์อย่างไฟฉายคาดหัวนี่ดี ช่วยให้การนอนอ่านบนเปลและในเต็นท์มีความสุขขึ้น ข้อควรระวัง ในช่วงฤดูฝนอันเป็นฤดูแมลง เปิดไฟเมื่อไหร่ แมลงจำนวนมากจะเข้ารุมตอม

หนังสือหลายเล่มให้ความรู้สึกดีๆ ขนาดอ่านไปหยุดไป หลับตาวางหนังสือไว้บนอก คิดตามสิ่งที่ผู้เขียนบอก

ขณะหนังสือหลายเล่ม อ่านไปก็คัดค้าน หรือแย้งอย่างไม่เห็นด้วยอยู่ในใจ

เช่น หนังสือประเภท “ผจญภัย” ในป่าสมัยก่อน เรื่องราวของเหล่าพรานผิวขาวผู้มีชื่อเสียง หลายคนยิงสิงโต ช้าง แรด เสือ นับพันๆ ตัว

แม้จะยอมรับและทำความเข้าใจได้ว่า ไม่สมควรเอาความรู้สึกนึกคิดในปัจจุบันไปตัดสินการกระทำสิ่งเหล่านี้ในอดีตก็ตาม

การมองสัตว์ป่าด้วยทรรศนะของคนที่ถือปืนในมือ ย่อมเห็นแต่ความดุร้ายอันตราย

พรานผิวขาวบางคนเป็นฮีโร่ช่วยฆ่าสัตว์ที่ทำร้ายและกินคน

เขายอมรับว่า สาเหตุอันทำให้สัตว์ผู้ล่าบางตัวหันมากินคนที่ไม่ใช่เหยื่อปกติ เพราะแก่ บาดเจ็บ และถูกบุกรุกถิ่นอาศัย

ถึงวันนี้ เราไม่ได้อยู่ในยุค “เสือกินคน” แล้ว

แต่ “ทรรศนะ” ที่ว่า “เสือกินคน” ก็ไม่ได้หายไปไหน…

 

ป่าทุ่งใหญ่ด้านตะวันตก ช่วงกลางๆ ปี อยู่ในสภาวะฤดูฝนเต็มตัว สภาพอากาศที่นี่ ฤดูฝนยังคงเป็นฤดูฝน ท้องฟ้ามืดครึ้ม ฝนโปรยปรายตลอดเวลา หยุดไม่นาน ใบไม้ชุ่มน้ำ น้ำในลำห้วยเพิ่มระดับเรื่อยๆ เส้นทางบางเส้นทางถูกตัดขาด การสัญจรระหว่างหมู่บ้านหรือหน่วยพิทักษ์ป่า ที่เคยใช้ได้สะดวกในช่วงฤดูแล้ง ต้องยุติ รถข้ามลำห้วยไม่ได้

“ช่วงนี้เดินอย่างเดียวครับ จะไปประชุมที่เขตแต่ละครั้ง ต้องใช้เวลาอย่างน้อยสามวันแหละครับ” พรชัย หัวหน้าหน่วยพิทักษ์ป่าหน่วยหนึ่งบอก

“โธ่ ฤดูไหนๆ หัวหน้าก็เดินตลอดแหละ รถน่ะมี แต่ไม่ใช้ กลัวพัง” เข่งลีเส็ง ลูกน้องชาวกะเหรี่ยงแอบนินทา

ที่คนมักพูดถึงเส้นทางในป่าทุ่งใหญ่ในฤดูฝนว่า ไม่ควรเรียกว่าทางนั้น ดูเหมือนจะจริง…

 

นิสัยการชอบอ่านหนังสือของผมนั้นได้มาจากพ่อ แน่นอน ตั้งแต่เด็ก ผมเห็นพ่ออ่านหนังสือไม่หยุด ทั้งหนังสือภาษาไทย, ภาษาอังกฤษ จนถึงช่วงท้ายของชีวิต

พ่อจากไป สิ่งหนึ่งที่ทิ้งไว้คือหนังสือ ไม่ผิดเลยหากจะพูดว่า พ่อทิ้ง “ห้องสมุด” ไว้ให้หนึ่งห้อง หนังสือหลายพันเล่ม

ในความรู้สึกผม นี่คือ “มรดก” อันล้ำค่า

ผมหยิบหนังสือเหล่านี้มาอ่าน เตรียมใส่เป้ครั้งละหลายๆ เล่ม

มีหนังสือทุกประเภท ตั้งแต่เรื่องสั้น วรรณกรรม สารคดี นิยายแปลแนวสืบสวน หนังสือปรัชญา รวมทั้งแนวธรรมะ

 

อดิเทพ คู่หูช่วยทำให้ชีวิตในแคมป์ค่อนข้างสบาย กลับจากซุ้มบังไพร นั่งเก้าอี้อ่านหนังสือข้างกองไฟ คือเวลาที่ดี ทุกคืน ฝนตกปรอยๆ สลับหนัก ผมนั่งอ่านหนังสือ ควันไฟไล่แมลงไปบ้าง กระนั้นก็ต้องปิดไฟคาดหัวเป็นช่วงๆ

บางครั้งผมหยุดอ่านปิดไฟ วางหนังสือบนตัก มองกองไฟด้วยดวงตาอันพร่าเลือน ไม่ใช่เพราะซาบซึ้งจากตัวอักษร ไม่ใช่เพราะแมลง

แต่ด้วยความรู้สึกว่า ตัวหนังสือทุกบรรทัดที่ผมกำลังอ่านอยู่นี้ ได้ผ่านสายตาพ่อมาแล้ว

เมื่อจากโลกนี้ จะเป็นอย่างไร ไปอยู่ที่ไหน ผมไม่รู้หรอก

อยู่ในป่า รายล้อมด้วยความมืดมิด อ่านหนังสือบรรทัดเดียวกับที่พ่อเคยอ่าน

นอกจากจะรู้ว่า การอ่านด้วยดวงตาที่ผ่านหัวใจอย่างช้าๆ เราจะเข้าใจ

เราจะ “เห็น” ชีวิตจริงๆ ของเหล่าสัตว์ป่า

แม้ขณะกำลัง “อ่าน” เรื่องราวดุร้าย อันตรายของพวกมัน

 

พิเศษ! สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์, ศิลปวัฒนธรรม และเทคโนโลยีชาวบ้าน ลดราคาทันที 40% ตั้งแต่วันนี้ – 30 มิ.ย. 63 เท่านั้น! คลิกดูรายละเอียดที่นี่