คําโบราณว่า

“เผาป่า ผีห่าเข้าเมือง”

น่าจะจริงด้วยปีที่แล้วมีไฟป่าเกิดขึ้นมากมายหลายประเทศเหลือเกิน ไม่เว้นภาคเหนือของไทยที่มีอยู่ประจำนั้น

พวกผีป่าจึงกลายเป็นผีห่าเข้าเขมือบเมืองในรูปของไวรัสโคโรนาสิบเก้า ที่อาละวาดเป็นโรคระบาดไปทั้งโลกอยู่นี่ไง

ในแง่ระบบนิเวศวิทยาก็ดูท่าจะจริง เจ้าเชื้อไวรัสมันไม่มีที่อยู่ มันก็จำต้องแห่เข้าเมืองมาอาศัยคนเป็นพาหะแทนสัตว์ป่าและป่าที่หมดไปนั่น

นิเวศวิทยาคือความรู้ว่าด้วยสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับถิ่นที่อยู่และสิ่งแวดล้อม กับเรื่องของการศึกษาเกี่ยวกับดัดแปลงวัฒนธรรมของมนุษย์ให้เข้ากับสิ่งแวดล้อม

เคยตั้งข้อสังเกตระหว่างตะวันตกกับตะวันออกในประเด็นเรื่องวิถีชีวิต โดยรวมคือเรื่องของวัฒนธรรมนั่นเอง

ตะวันตกเป็นเขตหนาว ดังนั้น การดำรงชีพจึงต้องดิ้นรนต่อสู้กับธรรมชาติมากมาย โดยเฉพาะการทำลายธรรมชาติแวดล้อม ข้อดีคือได้สร้างสรรค์นวัตกรรมนำความเจริญมากมายให้แก่โลก กลายเป็นอารยธรรมหลากหลาย รวมทั้งระบอบประชาธิปไตยนี่ด้วย

ข้อเสียของการเอาชนะธรรมชาติ คือการขาดดุลทางนิเวศวิทยา ยิ่งทำลายธรรมชาติ ธรรมชาติก็ยิ่งทำลายมนุษย์ ดังวิบัติภัยธรรมชาติโหดร้ายนานาที่ปรากฏอยู่เนืองๆ นั้น

ตะวันออกเป็นเขตอบอุ่นและร้อน มนุษย์กับธรรมชาติดูจะอยู่อย่างได้สมดุลมากกว่ามนุษย์เขตหนาวฟากตะวันตก ตัวอย่างชัดเจนคือประเทศญี่ปุ่น ซึ่งมีภูมิภาคเป็นเกาะ มีประชากรนับร้อยล้านคน แม้จะมีวิบัติภัยธรรมชาติรุนแรงปานใด พวกเขาต้องเผชิญชะตากรรมอยู่กับที่บนพื้นที่เกาะนั้น เกาะแน่นว่างั้นเถิด ไม่หนีไปไหน

น่าสังเกตคือ ชาวญี่ปุ่นได้สร้างสรรค์วัฒนธรรม คือวิถีชีวิต ด้วยวิธีอยู่กับธรรมชาติอย่างพยายามรักษาดุลยภาพให้ได้เสมอมา

นั่นคือวิถีการดำรงอยู่กับธรรมชาติอย่างเป็นอันหนึ่งอันเดียวกับธรรมชาติ

สังเกตได้จากงานศิลปวัฒนธรรมทุกสาขา ไม่ว่าจะเจริญจรัสแจรงแค่ไหนก็มีกลิ่นอายของธรรมชาติแทรกให้เห็นอยู่ตลอดเวลา แทบจะในทุกที่ทางถิ่นฐาน เช่น ศิลปะการใช้ไม้ไผ่ หรือกรวดหินดินทรายจากสวนญี่ปุ่น

โลกวันนี้วิกฤตโควิด-19 เป็นโจทย์ใหม่ให้โลกต้องตอบให้ได้ในวันนี้ว่า

เราจะอยู่อย่างเป็นอันหนึ่งอันเดียวกับธรรมชาติให้ได้อย่างไร โดยวิธีใด

โควิดหนึ่งเก้ามันไม่แบ่งตะวันตกตะวันออก มันลุยระบาดทั้งโลก ล้ำหน้าไปแล้วด้วย

เจ้าโควิดมันไม่ได้บอกให้เราอยู่กับมันอย่างไร แต่มันกำลังเตือนให้มนุษย์เลิกแบ่งแยกเป็นฝักฝ่าย เป็นค่ายคูกันได้แล้ว ไม่มีตะวันตกตะวันออก

แต่คือมนุษย์บนโลกใบเดียวกัน บนดาวเคราะห์ดวงน้อยเดียวกัน ร่วมชะตากรรมเดียวกัน

ถึงเวลาที่โลกต้องปฏิรูปกันแล้ว

ไม่ทำวันนี้ ไม่ตระหนักภัยวันนี้ ที่จะมาถึงในวันนี้แน่นอนก็คือ

โลกาวินาศ

สมคำที่ท่านอาจารย์พุทธทาสเคยกล่าวว่า

ศีลธรรมไม่กลับมาโลกาวินาศ

ศีล แปลว่า ปกติ ธรรม แปลว่า สิ่ง ศีลธรรมมีความหมายรวมที่เป็นทั้งเหตุและผล

ในส่วนเหตุ ศีลธรรมหมายถึง สิ่งที่ทำให้เป็นปกติ

ในส่วนผล ศีลธรรมหมายถึง ความเป็นปกติ

ความเป็นปกติในที่นี้คือดุลยภาพของการอยู่ร่วมกันอย่างเป็นหนึ่งเดียวกันด้วยความเป็นปกติสุขทั้งมนุษย์และธรรมชาติ

วันนี้แหละ โควิดร้ายมันคือสัญญาณแจ้งภัยอันเกิดจากความไม่เป็นปกติของโลกใบนี้ โดยเฉพาะสมดุลระหว่างธรรมชาติกับมนุษย์ที่บกพร่องไม่เป็นปกติ

มันเริ่มจากการเตือนขั้นต้นว่า

“โรคติดต่อจะไม่ติดต่อกัน ถ้าคนไม่ติดต่อกัน”

มันตั้งคำถามอีกว่า

“ทำอย่างไรคนจะติดต่อกันโดยไม่ติดต่อกันด้วยโรคติดต่อ”

นี่คือการคืนสู่พื้นฐานของการเป็นมนุษย์ด้วยระบอบใหม่ กลไกใหม่ ให้คนได้ตระหนักรู้ถึงศักยภาพของตัวเองด้วยตัวเอง จนมั่นใจว่าทั้งดูแลตัวเองและผู้อื่นได้ด้วย

อาจถึงขั้นต้องรวมโลก แล้วแบ่งเขตโลกตามศักยภาพโดยรวมของแต่ละพื้นภูมิ เพื่อบูรณาการสังคมโลกใหม่ร่วมกัน เพื่อความเป็นปกติสุขของทั้งโลกโดยรวม

นี่คือการปฏิรูปโลก

มองโลกสวยในภาวะโลกร้าย ว่างั้นเถิด

เป็นอย่างนี้จริงด้วย ยามนี้เห็นไหม ฟ้าสวยใสน้ำสะอาด ลมสด และแดดใส

บ้านที่เคยแคบกลับกว้าง โลกที่เคยกว้างกลับแคบ

เจ้าหลานตัวน้อยเพิ่งจะย่างสิบขวบส่งข่าวผ่านจอแผ่นว่ากำลังทำการบ้านทางจอแผ่น และดีใจที่วันนี้หุงข้าวและต้มไข่กินเองเป็นแล้ว พร้อมรู้จักล้างจาน ปลูกต้นไม้ ปูที่นอนเองได้ด้วย

นั่นเหมือนเราครั้งอยู่ชั้นประถม สมัยยังไม่มีไฟฟ้าใช้เลยนั่น

ผ่านหูผ่านตาอีกคำที่จำได้ เหมาะนักที่จะใช้กับภาวะนี้คือ

อยู่ห่างๆ อย่างห่วงๆ

โลกาวินาศ

โลก มีวันนี้ได้ อย่างไรกัน

ปีใหม่ยังไม่ทันรับขวัญใหม่

โลกาก็วินาศวิบัติภัย

…มาถึงวันนี้ได้ อย่างไรกัน

ฤๅ สมตามคำขานโบราณว่า

“เผาป่า ผีห่าเข้าเมือง” นั่น

ผีห่าจากนรกโลกันตร์

หฤหรรษ์โหดหีน กินปอดคน

ไฟป่าโหมประลัยทลายภพ

เตลิดตลบร้ายแรงในแห่งหน

ส่ำสัตว์ส่ำระสายทุรายทุรน

บันดล บันดาล บรรดามี

กว่าจะผ่านหายนะโลกาวินาศ

โลกจะถูกปัดกวาดไปทุกที่

ปกติ สมดุล จะพูนทวี

ด้วยความดี ความงาม และความจริง

“ศีลธรรมไม่กลับมา โลกาวินาศ”

รหัสธรรมพุทธทาส ชัดเจนยิ่ง

ยังไม่หยุดก้าวล่วง หยุดช่วงชิง

โลกจะดิ่งลงเหว…เลวกว่านี้!

เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์