เหตุการณ์ 2 มือปืนบุกสังหารหมู่ 4 ศพระหว่าง “ปาร์ตี้ดูบอล” ที่เฟรสโน เมืองในเซ็นทรัล แวลลีย์ ตอนกลางรัฐแคลิฟอร์เนีย เมื่อค่ำวันที่ 16 พฤศจิกายนที่ผ่านมา ทำให้ชุมชนม้งในสหรัฐอเมริกาได้รับความสนใจขึ้นมาอีกครั้ง

“ม้ง” เหล่านี้รากเหง้าดั้งเดิมอยู่ที่ลาว อพยพไปปักหลักอยู่ในสหรัฐอเมริกาหลายระลอกด้วยกัน ระลอกแรกสุดเป็นการอพยพไปพร้อมๆ กับนายพลวังเปา ผู้นำม้งผู้ทรงอิทธิพล

ระลอกหลังสุดเกิดขึ้นในช่วงต้นทศวรรษ 2000 ที่ผ่านมานี้นี่เอง

ม้งเหล่านี้มีทั้งที่เคยร่วมรบในสงคราม “ตัวแทน” ของสหรัฐอเมริกาในลาวในช่วงระหว่างสงครามเวียดนาม กับบรรดาครอบครัวเครือญาติทั้งหลาย

ถูกสำนักข่าวกรองกลาง หรือซีไอเอ เกณฑ์ให้เข้ามาเป็นกองกำลังต่อต้านกองทัพคอมมิวนิสต์ในลาว ทำหน้าที่ “หาข่าว” และ “ชี้เป้า” ให้กับเที่ยวบินทิ้งระเบิดของสหรัฐอเมริกา ที่ปูพรมถล่มลาวไม่ยั้งในช่วงเวลาดังกล่าว

ทำหน้าที่ “ค้นหาและกู้ภัย” ช่วยเหลือบรรดานักบินอเมริกันที่ถูกยิงตก บ่อยครั้งที่ต้องเอาชีวิตของตัวเองเข้าเสี่ยง

นั่นคือหน้าหนึ่งในประวัติศาสตร์ ที่ส่งผลให้ในลาวมีชุมชนชาวม้งอยู่ในหลายๆ พื้นที่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งชุมชนใหญ่ที่สุดและเป็นศูนย์กลางของม้งทั้งสหรัฐอเมริกา ก็คือที่เฟรสโน รัฐแคลิฟอร์เนียนี่เอง

 

ชุมชนเฟรสโนมีม้งอยู่ราว 34,000 คน ไม่ถึง 5 เปอร์เซ็นต์ของประชากรเมืองที่มีอยู่ราว 5 แสนกว่าๆ ชุมชนที่ใหญ่รองๆ ลงมาคือ ที่มินีอาโพลิส กับที่เซนต์พอล ในรัฐมินเนโซตา สองชุมชนที่ถือว่าเป็น “ฝาแฝด” ดังกล่าวนั้น มีม้งอยู่รวมกันราว 72,000 คน อีก 31,000 คนในซาคราเมนโต

รวมประชากรม้งในสหรัฐอเมริกาทั้งสิ้นราว 300,000 คนจากการสำรวจเมื่อปี 2017

มิเกล อาเรียส สมาชิกสภาท้องถิ่นของเมืองเฟรสโน ยืนยันว่าม้งเป็นคนอ่อนน้อมถ่อมตน ใช้ชีวิตอย่างสมถะ เคารพในกฎระเบียบต่างๆ อย่างยิ่ง

ในขณะเดียวกันก็เป็นสังคมที่ใกล้ชิด เกาะกลุ่มกันเหนียวแน่น รักษาวิถีชีวิตและขนบประเพณีของตนเอาไว้อย่างเคร่งครัด

 

พอลล่า ยัง อเมริกันเชื้อสายม้ง ที่เป็นรุ่นหลังๆ ของม้งอพยพ เล่าว่า เมื่อแรกมาถึงอเมริกา ม้งต้องใช้ชีวิตไม่ผิดจากพวกเลี้ยงสัตว์เร่ร่อน รับจ้างดูแลไร่สตรอว์เบอร์รี่ โยกย้ายจากที่หนึ่งไปยังที่หนึ่งตลอดเวลา แต่ทุกคนก็พยายามเกาะกลุ่มกันจนถึงที่สุด

พ่อของยัง เคยร่วมรบกับนายพลวังเปา และนายพลม้งผู้นี้เองที่แนะนำให้ผู้เป็นพ่อมาปักหลักในเซ็นทรัล แวลลีย์ ที่เมืองเมอร์ซีด ห่างจากเฟรสโนไปทางเหนือไม่ถึง 100 กิโลเมตร

คาร์ทิค รามากฤษนัน รองคณบดี สำนักนโยบายรัฐกิจของมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนียริเวอร์ไซด์ บอกว่า ม้งอเมริกันเป็นกลุ่มชาติพันธุ์จากเอเชียที่จำต้องดิ้นรนต่อสู้กับความยากจนที่สุดในบรรดากลุ่มชาติพันธุ์จากเอเชียทั้งหมดในสหรัฐอเมริกา แต่มีความสามัคคีสูง

มีส่วนร่วมในทางการเมืองสูงและดิ้นรนเพื่อการศึกษาสูง

 

เฟรสโนเป็นศูนย์กลางของอเมริกันเชื้อสายม้งทั่วประเทศ ทุกปีชุมชนม้งที่นี่จะจัดงานปีใหม่ต่อเนื่องกันนาน 1 สัปดาห์เต็ม ตั้งแต่ 26 ธันวาคม เรื่อยไปจนถึง 1 มกราคม

ทุกคนสวมชุดประจำเผ่าหลากสีสัน จัดให้มีระบำรำฟ้อนตามขนบดั้งเดิม รวมถึงการขับขานเพลงในภาษาม้งทั้งเก่าและใหม่ทั้งหลาย มีการจัดการแข่งขันกีฬาฟุตบอล, วอลเลย์บอล และที่ขาดไม่ได้คือประกวดนางงามม้งประจำทุกปี

ปีนี้บรรยากาศคงเศร้าสร้อยกว่าเดิม เพราะไซ ลี นักร้องและยูทูบเบอร์ม้งระดับหลายล้านวิว คือหนึ่งในเหยื่อที่เสียชีวิต

ทุกคนยังไม่รู้สาเหตุ รู้เพียงแต่ว่าไม่ใช่เป็น “สงครามระหว่างแก๊ง” อย่างที่ตำรวจตั้งเป้าในการสอบสวนไว้แน่นอน

เพราะเช่นนั้นไม่ได้เป็นวิถีของม้ง แม้ในสหรัฐอเมริกาก็ตามที