นับตั้งแต่คลองสุเอซถูกเปิดใช้อย่างเป็นทางการเมื่อ 150 ปีที่ผ่านมา จนถึงเวลานี้เส้นทางน้ำดังกล่าวกลายเป็นเส้นทางขนส่งสำคัญที่สุดแห่งหนึ่งของโลก และก็ผ่านช่วงเวลาแห่งความวุ่นวายมากที่สุดด้วยเช่นกัน

คลองขนส่งที่สร้างขึ้นโดยมนุษย์ถูกขุดขึ้นระหว่างปี 1859 ถึง 1869 เป็นโครงการอันแสนทะเยอทะยานเพื่อเชื่อมโยง “ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน” และ “ทะเลแดง” เข้าด้วยกัน มีจุดประสงค์เพื่อร่นระยะทางเส้นทางการค้าระหว่างยุโรปและเอเชียที่กำลังเติบโตในเวลานั้น

เฟอร์ดินานด์ เดอ เลสเซปส์ นักการทูตชาวฝรั่งเศสผู้เป็นต้นคิดโครงการขุดคลองสุเอซขึ้นตามแนวคิดของฟาโรห์ ที่ต้องการสร้างคลองดังกล่าวขึ้นตั้งแต่เมื่อ 4,000 ปีก่อน ระบุว่าคลองสุเอซนั้นไม่ใช่อภิสิทธิ์ของชาติใดชาติหนึ่ง

“มันเป็นหนี้บุญคุณ และเป็นสมบัติของความทะเยอทะยานแห่งมนุษยชาติ” เดอ เลสเซปส์ ระบุในสุนทรพจน์เมื่อปี 1864

ชาวอียิปต์นับล้านคนใช้อูฐและล่อเป็นสัตว์ขนส่ง ทำงานก่อสร้างด้วยอุปกรณ์พื้นฐาน ระยะเวลายาวนานนับ 10 ปี มีผู้เสียชีวิตในโครงการดังกล่าวหลายหมื่นคน

เรือลำแรกแล่นผ่านคลองความยาว 164 กิโลเมตร เป็นครั้งแรกในวันที่ 17 พฤศจิกายน 1869 ร่นระยะเวลาและความเสี่ยงจากการล่องเรืออ้อมทวีปแอฟริกาลงได้

ทว่าประวัติศาสตร์ของคลองสุเอซกลับเต็มไปด้วยความวุ่นวายในภูมิภาคตะวันออกกลางอันเปราะบางแห่งนี้

 

ความวุ่นวายแรกเกิดขึ้นในเดือนกรกฎาคม 1956 เมื่อกามาล อับเดล นาสเซอร์ ประธานาธิบดีอียิปต์ผู้มีนโยบายสนับสนุนความเป็นหนึ่งเดียวกันของภูมิภาคอาหรับ ท้าทายผลประโยชน์ของอังกฤษและฝรั่งเศส ยึด “บริษัทคลองสุเอซ” ผู้บริหารจัดการคลองสุเอซเป็นของอียิปต์ในทันที

แม้ความนิยมในตัวประธานาธิบดีนาสเซอร์ในประเทศจะเพิ่มสูงขึ้น แต่นั่นเป็นชนวนของวิกฤตระดับนานาชาติ เมื่อฝรั่งเศสและอังกฤษ สองชาติผู้ควบคุมบริษัทคลองสุเอซ รวมไปถึงอิสราเอล บุกโจมตีอียิปต์ในอีก 3 เดือนต่อมา

นอกจากนี้ คลองสุเอซยังเป็นสนามรบในสงครามอาหรับ-อิสราเอล ในปี 1967 และ 1973 ด้วย

ปัจจุบันเส้นทางเดินเรือที่สำคัญแห่งนี้บริหารจัดการโดย “สุเอซคาแนลออธอริตี้” หรือเอสซีเอ หน่วยงานรัฐวิสาหกิจของรัฐบาลอียิปต์ที่ตั้งขึ้นแทนที่ “บริษัทคลองสุเอซ” เดิม

หลังจากองค์การสหประชาชาติเข้ามาแทรกแซงวิกฤตการณ์ดังกล่าว โดยอียิปต์ยินดีจ่ายเงินหลายล้านดอลลาร์ให้กับผู้ถือครองหุ้นบริษัทคลองสุเอซเพื่อยุติความขัดแย้ง

ปัจจุบันเอสซีเอขยายคลองให้ใหญ่ขึ้น ทันสมัยมากขึ้นเพื่อรองรับเรือขนาดใหญ่ กลายเป็นทรัพย์สินทางเศรษฐกิจที่สำคัญของอียิปต์ ให้บริการเส้นทางเดินเรือกับนานาชาติคิดเป็นสัดส่วน 10 เปอร์เซ็นต์ของเส้นทางการค้าทางเรือทั่วโลก

ปัจจุบันคลองสุเอซยังคงต้องได้รับการคุ้มกันจากทหารอียิปต์ในบางพื้นที่ ผลจากปัญหากลุ่มกบฏอิสลามหัวรุนแรง

 

เมื่อปี 2015 ประธานาธิบดีอับเดล ฟัตตาห์ อัล-ซิซี เปิดคลองคู่ขนานความยาว 72 กิโลเมตร หลังการขุดคลองเป็นเวลา 12 เดือน โดย “เลน” สำหรับเดินเรือใหม่นั้นส่งผลให้อียิปต์สามารถทำสถิติเป็นเส้นทางผ่านเรือสินค้า 81 ลำ ขนสินค้าน้ำหนักรวม 6.1 ล้านตันผ่านคลองสุเอซได้ในวันเดียว

รายได้ของเอสซีเอเมื่อปีงบประมาณ 2018-2019 พุ่งถึง 5,900 ล้านดอลลาร์สหรัฐ สูงขึ้น 5.4 เปอร์เซ็นต์จากปีก่อนหน้า ผลจากการเติบโตของการค้าระหว่างยุโรปและเอเชีย รวมไปถึงยุโรปและอินเดีย

โดยอียิปต์ตั้งเป้าที่จะสร้างรายได้พุ่งไปถึง 13,200 ล้านดอลลาร์สหรัฐในปี 2023

งานเฉลิมฉลองเปิดคลองสุเอซในปี 1869 เป็นไปอย่างยิ่งใหญ่และหรูหรา พิสูจน์ได้จากการที่จักรพรรดินียูเจนี ชายาจักรพรรดินโปเลียนที่ 3 แห่งฝรั่งเศสเข้าร่วมงานในครั้งนั้นด้วย

 

วันที่ 17 พฤศจิกายนนี้จะนับเป็นวันครบรอบ 150 ปีคลองสุเอซ แต่ทางการอียิปต์ดูเหมือนจะไม่ได้มีแผนการจัดการเฉลิมฉลองยิ่งใหญ่แต่อย่างใด

อาร์โนด์ ราเมียร์ เดอ ฟอร์แตงเนียร์ จากสมาคมเพื่อการรำลึกถึงเฟอร์ดินานด์ เดอ เลสเซปส์ และคลองสุเอซ ระบุว่าการฉลองครบรอบ 150 ปีครั้งนี้ค่อนข้างที่จะแปลกๆ เล็กน้อย

“ประเด็นที่เกิดขึ้นในปี 1956 มันผิดไปหมด” เดอ ฟอร์แตงเนียร์ระบุ และว่า สำหรับอดีตผู้ถือหุ้นบริษัทคลองสุเอซ วิกฤตการณ์สุเอซนั้นเป็นความผิดพลาดของทุกๆ ฝ่าย และมันคือ “หายนะ” เลยทีเดียว

อย่างไรก็ตาม รัฐบาลอียิปต์เลือกที่จะไม่พูดถึงประวัติศาสตร์ที่เกิดขึ้นก่อนปี 1956 แต่จะเน้นย้ำไปที่ประสิทธิภาพของคลองสุเอซในปัจจุบัน และการเป็นส่วนสำคัญในการยกระดับเศรษฐกิจที่ย่ำแย่ของประเทศ

“ทุกคนเขียนประวัติศาสตร์ของตนเอง” สเตฟาน โรมาเตต์ เอกอัครราชทูตฝรั่งเศส ประจำกรุงไคโร ประเทศอียิปต์ ระบุ และว่า อียิปต์เพิ่งจะได้ประโยชน์จากคลองสุเอซก็หลังจากยึดคลองสุเอซในปี 1956 นั่นเอง

 

การฉลอง 150 ปีเป็นไปอย่างเรียบง่าย อย่างในอียิปต์และในฝรั่งเศส มีการผลิตแสตมป์รุ่นพิเศษที่มีภาพของเฟอร์ดินานด์ เดอ เลสเซปส์ จำหน่ายเป็นของที่ระลึก

นอกจากนี้ ยังมีการจัดงานประชุมภายใต้ชื่อ “คลองสุเอซ : สถานที่แห่งความทรงจำ” ขึ้นที่ห้องสมุดเอล็กซานเดรีย ห้องสมุดยุคแรกๆ ของโลกที่ได้รับการปรับปรุงให้ใหญ่และทันสมัยที่สุดแห่งหนึ่งของโลก ในเมืองอเล็กซานเดรีย ประเทศอียิปต์ เมื่อวันที่ 13 พฤศจิกายนที่ผ่านมา

ขณะที่อียิปต์เองอยู่ระหว่างการสร้างพิพิธภัณฑ์ที่เล่าเรื่องราวเกี่ยวกับคลองสุเอซ ในเมืองอิสไมเลีย ประเทศอียิปต์ พื้นที่ทางประวัติศาสตร์ ในพื้นที่ของ “บริษัทคลองสุเอซ” ด้วย

อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีความชัดเจนเกี่ยวกับการเปิดให้เข้าชม