หลังเลนส์ในดงลึก/ปริญญากร วรวรรณ

‘ละลาย’

 

ในงานเขียน ผมเล่าถึงเรื่องราวสัตว์ป่า

“ตัวละคร” ที่ผมเล่าถึง ไม่ได้มีเพียงสัตว์ป่า จะมีคนอยู่เสมอ เกือบทุกคนเป็นผู้ซึ่งผมมีโอกาสร่วมงานด้วย

พวกเขาทำงานอยู่ในป่า บางคนเกิด เติบโต และตายในป่า

ตัวละครของผม คนและสัตว์ป่า อยู่ในสถานภาพแตกต่าง

แต่มีสิ่งหนึ่งที่เหมือนกัน

คือ ทั้งคนและสัตว์ ต่างล้วนเป็นผู้สอนบทเรียน

สำหรับผม พวกเขาคือ “ครู”…

 

กลางเดือนกันยายนปีนั้น

ฝนตกมาร่วมสองสัปดาห์แล้ว ตกๆ หยุดๆ ท้องฟ้ามืดครึ้ม จนกระทั่งเราแทบลืมไปแล้วว่า วันที่มีแสงแดดจ้านั้นเป็นอย่างไร

ผืนป่าอยู่ในสภาพชุ่มน้ำ

การเดินทางในป่าช่วงเวลานี้ ไปว่าจะโดยรถยนต์ หรือเดินเท้า เราหลีกเลี่ยงไม่พ้นกับความเปียกชื้น เสื้อผ้าเหม็นอับ รา มาพร้อมกับความชื้น

กลิ่นยิ่งทวีคูณ เมื่อเรานำเสื้อผ้ามาย่างกับกองไฟ

ฝนตกต่อเนื่องยาวนาน กระนั้นก็เถอะ ภารกิจติดตามเสือ ของทีมศึกษาเสือโคร่ง ในสถานีวิจัยสัตว์ป่าเขานางรำ ก็ไม่ได้ยุติ สายฝนไม่ใช่อุปสรรค

เสือเช่นกัน ท่ามกลางสายฝน ภารกิจในการล่าของพวกมัน ก็ไม่ได้หยุดชะงัก…

 

จุดที่เราต้องเข้าไปดูวันนั้น เป็นตำแหน่งของเสือโคร่งตัวเมีย ที่มีลูกอายุราว 7 เดือน ตำแหน่งที่ตรวจสอบได้ แสดงให้เห็นว่า มันหยุดอยู่กับที่หลายวัน

ข้อมูลเช่นนี้ เรารู้ว่ามันล่าเหยื่อได้ แต่ไม่รู้ว่าเหยื่อคือตัวอะไร นี่เป็นข้อมูลซึ่งทีมต้องเข้าไปตรวจสอบ

ตำแหน่งที่แสดงให้เห็นบนจอคอมพิวเตอร์ คืออยู่บนสันเขา ในระดับความสูง 900 เมตร

แม้จะเป็นข้อมูลที่ผ่านมาร่วมเดือน แต่การเข้าไปตรวจสอบว่าเสือล่าตัวอะไรได้ จำเป็น

“ช่วงนี้ เดินขึ้นสันเขายากนะ รอให้ฝนซาๆ หน่อยไหม” อ่อนสา ผู้ช่วยนักวิจัย หัวหน้าทีม หารือ

เดินขึ้นเขาในช่วงเวลาอย่างนี้ ไม่ใช่เรื่องสนุก

หลังรีรอมาร่วมสองสัปดาห์ ทีมตัดสินใจขึ้น ไม่รอให้ฝนหยุด

“อยู่ใต้ฟ้า กลัวอะไรกับฝนครับ” ถาวรพูดประโยคที่คนพูดกันมาเนิ่นนาน

“ไม่ใช่น้ำตาลซะหน่อย ถูกฝนแล้วละลาย” เขาพูดเสียงดัง

ว่าตามจริง นี่เป็นการบ่นหรือพูดเรื่องฟ้าฝนไปอย่างนั้นแหละ

พวกเขาทำงานในป่ามานานเกินกว่าความเปียกชื้น ร้อน หนาว จะเป็นอุปสรรคแล้ว

 

เราใช้เวลาร่วม 4 ชั่วโมง จึงถึงตำแหน่ง ไม่มีร่องรอยอะไรให้เห็น สายฝนชะล้างไปหมด แต่กระดูกท่อนขา และหัวกะโหลกซากที่เหลือ ทำให้รู้ว่า เสือล่ากวางตัวเมียโตเต็มวัยได้ เสือใช้ซากจนหมด ทิ้งให้เราเห็นแค่กระดูกท่อนโตๆ

ช่วงเวลาหลายปีที่ผมอยู่ร่วมกับทีม พบว่า

ฤดูฝน เหยื่อเสือโคร่งส่วนใหญ่จะเป็นกวาง

ส่วนในฤดูแล้ง เรามักพบว่า เป็นวัวแดง เพราะช่วงแล้งๆ ฝูงวัวแดงจะรวมฝูงอยู่ไม่ไกลจากโป่ง หรือแหล่งน้ำ

ในช่วงฝน วัวแดงกระจายออกไปหากินตามแหล่งอาหารที่มีอยู่ทั่วไป

 

หลายปีแล้ว ที่สถานีวิจัยสัตว์ป่าเขานางรำ ศึกษาเรื่องเหยื่อเสือโคร่ง โดยเก็บขี้เสือโคร่งมาตรวจสอบ

พบว่า สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่เสือโคร่งกินมากที่สุด คือ วัวแดง

เสือโคร่ง คือนักล่าผู้อยู่บนสุด พวกมันรับหน้าที่ล่าเหยื่อขนาดใหญ่ๆ อย่างวัวแดง, กระทิง, ควายป่า รวมถึงกวางที่โตเต็มวัย

ส่วนเสือดาว รับหน้าที่ล่าสัตว์ขนาดย่อมลงมา อย่างเก้ง, หมูป่า และอื่นๆ

เรารู้มานานแล้วว่า สัตว์ป่าทุกตัวมีภาระหน้าที่อันได้รับมอบหมายมา และทุกตัวจะได้รับเครื่องมือ คือการออกแบบร่างกายและทักษะมาอย่างเหมาะสมกับหน้าที่

พวกมันไม่เคยหยุดทำหน้าที่

ไม่ว่าสภาพอากาศจะเป็นอย่างไร

ร้อนอบอ้าว หรือชื้นแฉะเพราะสายฝน

 

ตรงบริเวณซากเหยื่อเสือโคร่ง

เราขึงผ้ายางป้องกันสายฝน ถาวรหาผักมาเต็มกำมือ เขารู้จักผักและใบไม้ทุกชนิดที่กินได้ ปลาร้าสับที่เตรียมมา เข้าได้ดีกับผักที่หาได้แถวๆ นั้น

อยู่ในป่า เราไม่ได้ดูนาฬิกาหรอกว่าได้เวลาอาหาร

เราหยุดกินข้าวเมื่อรู้สึกหิว

ทำเช่นเดียวกับสัตว์ป่า ซึ่งการดำเนินชีวิตไม่ได้ถูกกำหนดด้วยเวลา…

 

“เมื่อเช้า ได้ยินจากห้า-ศูนย์ ว่า แถวชายป่ามีคนโดนช้างเล่นงานสองคนครับ”

ถาวรเล่า ห้า-ศูนย์ คือสถานีวิทยุแม่ข่าย

“คนหนึ่งตาย ส่วนอีกคน ชุดลาดตระเวนพาไปส่งโรงพยาบาล ไม่รู้ตอนนี้เป็นอย่างไร”

เหตุที่เรียกได้ว่าเป็นโศกนาฏกรรม เกิดขึ้นเสมอ โดยเฉพาะในฤดูเห็ดโคน

คนจำนวนมากเข้าป่าพร้อมประทัด พวกเขาทำเสียงดังๆ เพื่อให้สัตว์หนี

สัตว์ป่าส่วนใหญ่ตื่นหนี แต่มีหลายตัวไม่ทำเช่นนั้น

พวกมันปักหลัก ปกป้องแหล่งอาศัย และพร้อมเข้าโจมตีทันทีที่พบคนอย่างไม่ยอมถอยแล้ว

บนสันเขา เราได้ยินเสียงประทัดเป็นระยะ

หากเปรียบเป็นสงคราม ก็ดูเหมือนว่า นี่คือสงครามของสัตว์ป่า

สงครามที่มีความพ่ายแพ้รออยู่เบื้องหน้า

 

เราเก็บผ้ายางและสัมภาระ เตรียมตัวกลับ ไต่ลงจากสันเขา สายฝนโปรยเม็ดหนา ผมแหงนหน้ามองสายฝน ขยับเสื้อฝน

“ไม่ละลายหรอกครับ” ถาวรพูดยิ้มๆ

ผมพยักให้เขาช้าๆ

ใช่ คนไม่ใช่น้ำตาล ย่อมไม่ละลายเพราะสายฝนหรอก แต่ในสภาพการณ์ที่เหล่าสัตว์ป่ากำลังเผชิญ ดิ้นรน เพราะแหล่งอาศัยถูกบุกรุก เปลี่ยนแปลง เสือบางตัวกระเสือกกระสนอย่างทรมานก่อนตายเพราะยาพิษ

ผมตบไหล่ถาวร

อย่างเข้าใจในความหมายที่เขาสอน คนควรเข้มแข็ง พร้อมเผชิญกับอุปสรรค

กระนั้นก็เถอะ

กับสถานการณ์ของสัตว์ป่า

กับสงครามที่พวกมันกำลังต่อสู้

คนหลายคนก็ละลาย แต่ยากจะมองเห็น

เพราะสิ่งที่ “ละลาย” นั้นอยู่ข้างใน…