มองบ้านมองเมือง/ปริญญา ตรีน้อยใส

มรดกของโลก มรดกของเรา

 

องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ ที่รู้จักกันว่า ยูเนสโก เพิ่งประกาศขึ้นทะเบียนสถานที่สำคัญทางธรรมชาติและวัฒนธรรม ประจำปี พ.ศ.2562

เป็นที่น่าเสียดายว่า ข้อเสนอของประเทศไทย ที่ขอขึ้นทะเบียนพื้นที่ธรรมชาติแก่งกระจาน ไม่ผ่านการพิจารณา ด้วยคณะกรรมการต้องการข้อมูลเพิ่มเติม จึงอยู่ในรายการรอขึ้นทะเบียนต่อไป

ในขณะที่ประเทศเพื่อนบ้านอย่างลาว ที่พื้นที่ทุ่งไหหิน ที่เชียงของ และพม่า ทะเลแห่งเจดีย์ที่พุกาม ได้รับการขึ้นทะเบียนไปเรียบร้อย พร้อมกับสถานที่อีกหลายแห่งในจีน ญี่ปุ่น อินเดีย อิรัก ฯลฯ

 

หลายคนคงสงสัย หลายคนคงข้องใจ มีความรู้สึกเสมือนว่า นางสาวไทยพลาดตำแหน่งนางงามโลก หรือนางงามจักรวาล อีกแล้ว

อย่างไรก็ตาม การขึ้นทะเบียนมรดกโลก เป็นกระบวนการที่แตกต่างออกไป ไม่ได้แข่งขันความงาม หรือชุดประจำชาติ หรือตะโกนบอกชื่อจังหวัด

ถ้าว่าตามภาคทฤษฎี ก็หมายถึง คุณค่าต่อมนุษยชาติทั้งมวล ไม่เฉพาะกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง ข้อเสนอจึงต้องมีเนื้อหาสาระชัดเจน มากมาย หลายเรื่อง หลายร้อยหน้า

ถ้าว่าตามภาคปฏิบัติ ก็หมายถึง ข้อตกลง กฎ กติกา มารยาท ในการรักษาดูแลของผู้คนใกล้เคียง และห่างไกล ไม่ใช่แค่อาจารย์มหาวิทยาลัย หรือคนไร้สังกัดที่ขยันออกเสียง รวมทั้งการรับรู้ของภาครัฐ

แต่ถ้าว่าตามภาคเศรษฐกิจการเมือง ก็หมายถึง จำนวนเงินทุนที่สนับสนุนองค์การยูเนสโก รวมทั้งการอำนวยความสะดวกคณะกรรมการ ผู้มีอำนาจตัดสิน

 

ในจำนวนมรดกโลกที่ยูเนสโกได้ขึ้นทะเบียนมาตั้งแต่ปี พ.ศ.2521 จนถึงปัจจุบัน มีอยู่ 1,073 แห่ง กระจายอยู่ทั่วทุกพื้นที่ในหลายประเทศ

อย่างของไทยเรา ก็มีหลายแห่ง ได้แก่ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร-ห้วยขาแข้ง พ.ศ.2534 นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2534 เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร พ.ศ.2534 แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง พ.ศ.2535 และป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่ พ.ศ.2548

ทั้งนี้ กระบวนการขอขึ้นทะเบียนมรดกโลก มีขั้นตอนที่ยุ่งยาก ทั้งทางฝ่ายประเทศที่เสนอ และฝ่ายคณะกรรมการที่เป็นตัวแทนจากประเทศต่างๆ

เริ่มจากการขออยู่ในรายการรอขึ้นทะเบียน หรือรายชื่อเบื้องต้น ซึ่งในระหว่างนี้ก็คือ ช่วงเวลาเตรียมรายละเอียดต่างๆ ตามข้อกำหนด ที่คณะกรรมการจะใช้พิจารณา

อย่างตอนนี้ ประเทศไทยมีรายการรอขึ้นทะเบียน ได้แก่ อุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท อุดรธานี มาตั้งแต่ปี พ.ศ.2547 กลุ่มป่าแก่งกระจาน พ.ศ.2554 วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร นครศรีธรรมราช พ.ศ.2555 อนุสรณ์สถาน แหล่งต่างๆ และภูมิทัศน์วัฒนธรรม ของเชียงใหม่ นครหลวงล้านนา พ.ศ.2558 พระธาตุพนม และสิ่งก่อสร้างทางประวัติศาสตร์ และภูมิทัศน์ที่เกี่ยวข้อง พ.ศ.2560 กลุ่มเทวสถาน ปราสาทพนมรุ้ง ปราสาทเมืองต่ำ และปราสาทปลายบัด และเมืองศรีเทพ พ.ศ.2562

ทั้งนี้ มีอยู่สามรายการที่เคยเสนอ แต่ขอถอนออกในเวลาต่อมา คือเกาะรัตนโกสินทร์ เสนอ พ.ศ.2532 ถอน พ.ศ.2539 ตะรุเตา 2534, 2534 และเส้นทางเชื่อมต่อทางวัฒนธรรม ปราสาทพิมาย ปราสาทพนมรุ้ง และปราสาทเมืองต่ำ 2547, 2562

ยังมีสถานที่อื่นๆ ที่มีคนคิดและเตรียมการ แต่ยังไม่ส่งไปรอขึ้นทะเบียน ได้แก่ พื้นที่อนุรักษ์ชายฝั่งทะเลอันดามัน ป่าชายเลนระนอง กลุ่มสถาปัตยกรรมของกรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ วัดสุทัศนเทพวรารามวรมหาวิหาร และเสาชิงช้า ภูมิทัศน์วัฒนธรรมแม่น้ำเจ้าพระยา ทางรถไฟสายมรณะ วัดราชนัดดาและพื้นที่เกี่ยวเนื่อง แหล่งโบราณคดีสมัยก่อนประวัติศาสตร์และแหล่งวัฒนธรรมของน่าน เส้นทางวัฒนธรรมไชยาถึงไทรบุรี เขตเมืองเก่าสงขลา แหล่งโบราณคดีเมืองเชียงแสนและเมืองสุวรรณโคมคำ

และพระปฐมเจดีย์

 

ในแต่ละปี คณะกรรมการก็จะพิจารณาจากรายการรอขึ้นทะเบียน ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก แต่เนื่องจากแต่ละประเทศเสนอสถานที่มากมาย ทำให้การทำงานของยูเนสโกที่กำลังประสบปัญหาการเงิน เนื่องจากเศรษฐกิจโลกย่ำแย่ ต้องใช้เวลานานมากขึ้น

อย่างเช่น บริเวณเกาะเมืองเก่าของสตราซบูร์ก ที่อยู่บริเวณพรมแดนของฝรั่งเศสกับเยอรมนี ซึ่งเป็นประเทศที่มีชื่อเสียงและพลังในสหประชาชาติ ยังต้องใช้เวลารอถึง 29 ปี คือ ได้เข้ารายการรอขึ้นทะเบียน เมื่อปี พ.ศ.2531 มาประกาศเป็นมรดกโลกเมื่อปี พ.ศ.2560

ดังนั้น ผู้ใดในบ้านเราจะส่งเสียงเรื่องนี้ คงต้องใจเย็น ทำความเข้าใจ และรอขั้นตอนต่างๆ เหมือนคนอื่น ประเทศอื่น

 

ถ้าจะช่วยกันออกแรง ต้องหาทางบอกผู้นำรัฐบาลไม่ให้ด่าว่ายูเอ็น เพราะไม่ใช่บุพการี

บอกวุฒิสภาที่ทหารแต่งตั้ง และสมาชิกสภาที่มาจากการเลือกตั้ง ช่วยอนุมัติงบประมาณ เพื่อเตรียมการ โดยเฉพาะการจัดทำเอกสาร ที่มีสาระมากกว่าวิทยานิพนธ์ของนักศึกษา หรืองานวิจัยของอาจารย์

บอกข้าราชการที่เกี่ยวข้อง ให้ตั้งอกตั้งใจทำงานรวบรวมข้อมูล ติดตาม เร่งรัด รวมทั้งสร้างความสัมพันธ์กับคณะกรรมการผู้พิจารณา โดยเฉพาะผู้แทนประเทศไทย ต้องใส่ใจทำการบ้าน รวมทั้งทำตัวให้กว้างขวาง เป็นที่เคารพนับถือ และเกรงอกเกรงใจของกรรมการในการพิจารณาแต่ละครั้ง

ในขณะเดียวกัน บอกนักวิชาการไร้สังกัดที่ไม่มีส่วน แต่ขยันออกความเห็น หรือพยายามสร้างข่าว หาจุดบกพร่อง ข้อเสีย ปัญหาเล็กน้อย เพื่อให้ตนเองเป็นที่รู้จัก มิเช่นนั้นจะเป็นเหมือนอย่างแก่งกระจาน ที่พลาดการขึ้นทะเบียนปีนี้ เพราะคณะกรรมการยังข้องใจเรื่องปัญหาชนกลุ่มน้อยในพื้นที่

ส่วนผู้ที่สนใจ ผู้ที่อยู่ในพื้นที่ ผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสีย หากจะร่วมใจ ร่วมทุน ร่วมให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์ ร่วมดูแลต้อนรับคณะกรรมการที่เดินทางมาประเมิน ก็จะดีไม่น้อย

และที่สำคัญต้องรักและหวงแหนมรดกที่จะขอขึ้นทะเบียน หรือขึ้นทะเบียนแล้ว