หลังเลนส์ในดงลึก/ปริญญากร วรวรรณ

‘เส้นทาง’

สถานีวิจัยสัตว์ป่าแห่งนี้ตั้งอยู่ใจกลางป่า

เมื่อมีโอกาสมองจากทางอากาศ ผมแทบจะไม่เห็นสิ่งก่อสร้างใดๆ เพราะถูกห่มคลุมด้วยดงไม้หนาทึบ นอกจากลานโล่งเล็กๆ อันเป็นที่ว่างหน้าเสาธง ซึ่งเจ้าหน้าที่ในสถานีใช้เป็นที่เข้าแถวเคารพธงชาติตอนแปดโมงเช้า

และเพราะสถานีตั้งมานาน ที่นี่จึงไม่เพียงกลมกลืนไปกับสภาพรอบๆ

เหล่าสัตว์ป่าก็ไม่ได้คิดว่าที่นี่เป็นสิ่งแปลกปลอม

ดูเหมือนว่าพวกมันคิดว่า ที่นี่คือบ้านของพวกมันเช่นกัน…

 

นอกจากชะนีที่เราได้ยินเสียง รวมถึงเห็นตัวเกือบตลอดทุกๆ เช้า เพราะจะเข้ามาใกล้ๆ โหนกิ่งไม้ไป-มา หรือนั่งตากแดดอุ่นๆ

ยังมีเสือดาว, กวาง รวมถึงหมูป่า ที่ได้รับชื่อว่า สมชาย ซึ่งมักถือวิสาสะเข้าไปรื้อค้นเสบียงในถังแช่ ของคนที่ไม่ได้เก็บไว้ข้างในห้อง

ช้างเข้ามาเยี่ยมเยือนบ้าง ส่วนใหญ่ในตอนกลางคืน เสียงหักไม้โผงผาง ไม่ก็เข้ามากินต้นกล้วยหลังบ้านพัก

ช่วงเวลากลางคืน หากไม่รวมเสียงเหล่านกเค้า และนกที่ทำงานกลางคืนอีกหลายชนิด เสียงกบ เขียด อึ่งอ่าง ที่มักประสานเสียงเซ็งแซ่

มีเสียงแหลม เสียงสูง เสียงต่ำ เป็นท่วงทำนองคล้ายดนตรีวงใหญ่บรรเลง

ท่ามกลางเสียงนี้ จะมีเสียงกวางแทรกความมืดมาเสมอ

เสียงกวางร้องเตือนภัยให้กัน นั่นหมายถึงเสือดาวกำลังทำงานของมัน

หลายครั้งเราเห็นกวางรุ่นๆ วิ่งพรวดพราดเข้ามายืน ทำหางกระดกๆ แววตาตื่นตระหนก อยู่ใกล้ๆ โรงครัวที่เรากำลังนั่งกินข้าว

เสียงแม่กวางร้อง “เปิ้บ! เปิ้บ!” สักพักจะเดินเข้ามาใกล้ลูกพลางใช้ขาหน้าข้างหนึ่งกระทืบดินตุ้บๆ

อาการของกวางเวลามีผู้ล่าเข้ามาใกล้ คือเงยหน้าสูดกลิ่น วิ่งเหยาะๆ หยุดมอง และใช้ตีนกระทืบพื้น

ถ้าเราใช้ไฟฉายส่องแถวชายป่า จะเห็นดวงตาสีเหลืองสะท้อนกลับมา เจ้าของดวงตาคือเสือดาว จะเดินย่องๆ ทำท่าไม่รู้ไม่ชี้

การล่าและถูกล่าเกิดขึ้นเสมอ

ไม่ง่ายหรอกกับการทำงานของผู้ล่าที่จะทำให้สำเร็จ

อีกทั้งไม่ง่ายเช่นกัน สำหรับลูกกวางจะผ่านพ้นด่านเช่นนี้ไปได้กระทั่งเติบโต

เราจะปิดไฟฉาย ปล่อยให้ทุกสิ่งดำเนินไป

เพราะรู้ว่าเราเป็นเพียงผู้ดู

 

บ้านที่ผมพักอยู่ติดชายป่า เดิมทีมศึกษาวิจัยนกเงือก ใช้เป็นที่พักและเก็บอุปกรณ์ บ้านอยู่ค่อนข้างห่างจากบ้านพักหลังอื่นๆ

บริเวณบ้านจึงคล้ายเป็นที่ชุมนุมของกวางหลายตัว ในกลุ่มมีกวางตัวผู้วัยรุ่นที่กำลังจะโตเต็มวัย

กวางตัวนี้ผมเห็นมันตั้งแต่ยังเป็นลูกกวางเล็กๆ

กลางคืนเสียงกุบกับข้างบ้านเป็นเสียงกวางเหล่านี้ เพลินกับการกินหญ้า

ดึกๆ ขณะเดินกลับจากโรงครัว ผมชินกับการพบกันใกล้ๆ

บางคืนผมได้ยินเสียงร้องกระชั้นๆ และตอนเช้าเราพบว่ามีกวางตัวหนึ่งถูกล่าหลังบ้านพัก

มีร่องรอยว่าเสือลากซากไปไกลกว่า 400 เมตร

เราตั้งกล้องดักถ่ายภาพ พบว่าเจ้าของซากคือเสือดาวเจ้าถิ่นนี่เอง

 

มันเป็นเสือดาวตัวผู้ ซึ่งดูจะไม่สนใจเราสักเท่าไหร่ นึกอยากจะเดินเข้ามาเมื่อไหร่ก็มา

เราใช้ที่ว่างๆ ข้างที่จอดรถ ตั้งเครื่องออกกำลัง

เย็นวันหนึ่งขณะกำลังเล่น ผมได้ยินเสียงกระรอกร้องถี่ๆ

เสียงเดียวกับที่เวลาพวกมันเตือนพรรคพวกว่ามีเสือมา

ผมเงยหน้าเห็นเสือดาวตัวหนึ่งเดินผ่านไปช้าๆ

ผ่านไปราวกับผมไม่มีตัวตน

จะบอกว่า มันเป็นเสือดาวที่ค่อนข้างถือวิสาสะมากคงไม่ผิด เพราะดอดเข้ามาคาบรองเท้าพวกผู้ช่วยที่ถอดวางไว้หน้าบ้านพักไปหลายคู่

ตอนแรกพวกเขาไม่รู้หรอกว่าเป็นฝีมือเสือดาว

จึงวางกล้องดักถ่ายไว้ มันเข้ามาเอาอีก จึงมีหลักฐานมัดตัวชัดๆ

 

นักวิจัยพบว่า เสือดาวใช้พื้นที่ทับซ้อนกับเสือโคร่งได้ และพวกเขาพบว่า บางครั้งมันทำมึน เข้ามากินเหยื่อที่เสือโคร่งล่าได้ด้วย

เสือดาวล่าเหยื่อขนาดย่อมลงมา อย่างเก้ง หมูป่า หรือกวางรุ่นๆ

ขณะเหยื่อหลักๆ ของเสือโคร่ง คือ กระทิง, วัวแดง, รวมถึงกวางตัวผู้โตเต็มวัย

เช่นนี้ เสือดาวจึงอยู่ในอาณาเขตเสือโคร่งได้

แต่อีกนั่นแหละ บางครั้งนักวิจัยก็พบซากเสือดาวถูกเสือโคร่งลงเขี้ยวกลางหัว

นั่นคงเพราะไปถือวิสาสะกับเหยื่อของเสือโคร่งมากไปนิด

กวาง, เสือดาว, หมูป่า, ชะนี, ช้าง และสัตว์อีกหลายๆ ชนิด อาศัยอยู่ร่วมกับคนในบริเวณเดียวกัน

เราเฝ้าสังเกตดูพวกมัน

และเป็นไปได้ว่า พวกมันก็เฝ้าสังเกตดูเราเช่นกัน…

 

เป็นเรื่องปกติที่ผมปฏิบัติทุกคืน หากไม่ได้เข้าไปค้างแรมในป่า คือการส่องไฟฉายเพื่อดูกวางกลุ่มนั้น ถ้าไม่พบกันระหว่างทางขณะเดินกลับจากโรงครัว

ดวงตาสะท้อนแสงไฟหลายดวง พวกมันจ้องมองมาทางผมเหมือนกัน

เจ้าตัวเล็กยังอยู่ปกติ

ผมนั่งบนบันไดขั้นที่สามของบ้านพัก บางคืนดวงจันทร์ขึ้น15 ค่ำ ถูกบดบังด้วยกลุ่มเมฆฝน

กวางส่งเสียงติดๆ กัน เสือดาววนเวียนอยู่ใกล้ๆ

กบ, เขียด, อึ่งอ่าง ประสานเสียง

เจ้ากวางตัวเล็กอยู่ในแวดล้อมของแม่และกวางโตๆ

 

ไม่ใช่เรื่องง่ายที่ลูกกวางจะผ่านพ้นช่วงเวลานี้ไปจนกระทั่งเติบโต

และเมื่อผ่านพ้นไปได้ กระทั่งเติบโตเต็มวัยแล้ว

บางทีช่วงเวลาที่ยังเป็นกวางเล็กๆ

อาจเป็นสิ่งที่มันนึกถึง

กวางกับคน สิ่งที่คิดคงไม่แตกต่างกัน

 

กวางยังส่งเสียง เสือดาววนเวียนใกล้ๆ

ผมดับไฟฉาย

ในความมืด แสงจันทร์ถูกเมฆฝนบดบัง

ชีวิตดำเนินไปตาม “เส้นทาง”