หลังเลนส์ในดงลึก/ปริญญากร วรวรรณ

‘สถานภาพ’

 

ข้อดีอีกประการหนึ่ง เมื่อผมได้รับโอกาสให้อยู่ร่วมทำงานกับทีมศึกษาเรื่องเสือโคร่ง

นอกจากจะได้ทำความรู้จักกับวิถีชีวิตของนักล่า ซึ่งได้รับการออกแบบร่างกาย รวมทั้งทักษะในการทำงานมาอย่างเหมาะสม นักล่าผู้อยู่บนสุดอย่างเสือโคร่ง

นั่นคือ ทำให้ผมเข้าใกล้ที่จะ “เข้าใจ” ความหมายของคำว่า “สถานภาพ” อย่างแจ่มชัด…

 

ในบรรดาสัตว์กินพืชที่ดำรงชีวิตอยู่ในป่า พวกมันมีสถานภาพอย่างหนึ่งคือ ความเป็น “เหยื่อ”

ไม่ว่าจะเป็นสัตว์กินพืชซึ่งมีร่างกายขนาดใด ตั้งแต่เล็กจิ๋ว ไปกระทั่งใหญ่โต เช่น ช้าง ทุกตัวมีโอกาสที่จะกลายเป็นเหยื่อของสัตว์ผู้ล่า

สัตว์กินพืช ได้รับการออกแบบร่างกายมาแบบหนึ่ง ไม่มีเขี้ยวเล็บแหลมคม แม้จะมีเขา หรือร่างกายบึกบึน แต่นั่นคล้ายจะมีไว้เพื่ออวดตัวเมีย และข่มพวกเดียวกันมากกว่า

กระนั้นก็เถอะ ใช่ว่าพวกมันจะไร้พิษสง

เมื่อถูกไล่ล่าจวนตัว พวกมันจะหันกลับมาสู้ด้วยอวัยวะที่มี หลายครั้งที่สัตว์ผู้ล่าจำต้องล่าถอย ล้มเลิก หรือบาดเจ็บ

รวมทั้งสิ่งที่เหล่าสัตว์กินพืชได้รับมา อย่างประสาทสัมผัสในการระวังภัยเป็นเลิศ

เช่น สายตาดี จมูกรับกลิ่นไว หูรับฟังเสียงยอดเยี่ยม และเกือบทุกตัวจะมีฝีตีนในการวิ่งอย่างรวดเร็ว วิ่งได้ในระยะไกลๆ

แต่เมื่อใดที่พลาด

นั่นหมายถึงชีวิต

 

ช่วงนั้น มีเสือโคร่งหลายตัวที่สวมปลอกคอติดเครื่องส่งสัญญาณวิทยุ หมดภารกิจ

หมายถึง พลังงานแบตเตอรี่ของวิทยุหมด ปลอกคอหลุด นักวิจัยไม่สามารถติดตามความเคลื่อนไหวของพวกมันได้อีกต่อไป

มีเสือหลายตัวที่นักวิจัยติดตามพวกมันมาตั้งแต่อายุยังไม่ครบสองปี ยังไม่มีอาณาเขตเป็นของตัวเอง ช่วงเวลานั้น มันจะพาเราไปตามพื้นที่สันเขา สูงชัน ลื่นไถล กระทั่งผมอดสงสัยไม่ได้ว่า เสือขึ้นมาได้อย่างไร

ที่น่าแปลกใจสำหรับผมยิ่งกว่าคือ บนพื้นที่กันดารอย่างนั้น ก็มีเหยื่อให้มันล่า หลายครั้งที่เราพบซากกวางและหมูป่า

จากร่องรอย ทำให้เห็นการดำรงชีวิตของเสือ

ชีวิตสันโดษ

รอยหมอบกินน้ำที่แอ่งน้ำซับเล็กๆ ร่องรอยนอนพักใต้หลืบหิน การใช้เหยื่ออย่างคุ้มค่า มันจะผละไปเมื่อเหยื่อเหลือเพียงกระดูกท่อนโตๆ

นักวิจัยเฝ้าดูจนกระทั่งมันแกร่งพอ และสามารถเบียดเจ้าถิ่นเดิมออกไปเพื่อเข้าครอบครองอาณาเขตแทน

พูดได้ว่า เสือบางตัวคุ้นเคยกับทีมติดตามเฝ้าดูดี บางตัวถูกจับมากกว่าหนึ่งครั้ง เพื่อเปลี่ยนปลอกคอ

แต่นั่นแหละ ความคุ้นเคยก็ไม่ได้หมายความว่าจะเข้าใกล้เกินระยะที่มันอนุญาต

บางครั้งมันเป็นฝ่ายที่เฝ้าดูเรา

วันหนึ่ง อ่อนสา หัวหน้าทีม ชวนพักกินข้าวกลางวันข้างๆ ด่าน หลังกินข้าวเสร็จ เขาเปิดเครื่องรับสัญญาณวิทยุ ยกเสาอากาศขึ้นสูง สัญญาณดังชัดเจน แม้เขาจะถอดสายอากาศออกแล้ว สัญญาณยังดังอยู่

หมายความว่า เสืออยู่ห่างเราในรัศมีไม่เกิน 100 เมตร

เขาเดินนำผมกับถาวรไปตามทิศทางของเสียง ขณะสัญญาณอ่อนลงเรื่อยๆ

ห่างจากที่เรานั่งกินข้าวราว 30 เมตร มีรอยนอนหมอบของเสือ

“แอบดูเราอยู่ตรงนี้เองครับ” อ่อนสาพูดยิ้มๆ

อีกครั้งเราตามเข้าไปพบว่า มันล่าลูกกระทิงได้ตัวหนึ่ง รอยการลงเขี้ยวบริเวณกะโหลก แสดงให้เห็นถึงความแข็งแกร่ง

มันต้อนรับเราด้วยเสียงขู่คำราม แต่สักพักก็ยอมล่าถอย ให้เวลาเข้าไปตรวจสอบซาก

ลูกกระทิงตัวนี้อยู่กับแม่ในฝูง มีร่องรอยกระทิงหลายตัว เสือคงติดตามมา และเข้าโจมตีตอนกระทิงพักผ่อน

กระทิงไม่ใช่เหยื่อที่จะจัดการง่ายๆ หรอก

ลูกกระทิงหลบคมเขี้ยวไม่พ้น แม่จำต้องทิ้งซากลูกไป

สำหรับสัตว์ป่า พวกมันย่อมไม่พิรี้พิไรอยู่กับการสูญเสีย

เดินหน้าต่อไป คือสิ่งที่พวกมันเลือกทำ

 

กลางฤดูหนาวหนึ่ง

หน้าจอคอมพิวเตอร์แสดงแผนที่ทางอากาศบริเวณผืนป่ารอบๆ สถานีวิจัย จุดสีเหลืองแสดงตำแหน่งเสือที่นักวิจัยติดตาม

“ดูเหมือนเจ้าเสือเราจะโดนเบียดออกจากอาณาเขตแล้วล่ะครับ” สมโถชน์ ดวงจันทราศิริ หัวหน้าสถานีวิจัยสัตว์ป่าเขานางรำ ชี้ให้ดูหน้าจอ

“มันออกมาอยู่แถวนี้นานแล้ว” เขาชี้บนแผนที่ บริเวณนั้นเป็นสันเขาสูง และอยู่ไม่ไกลจากแนวเขตป่า

มันถูกติดตามตั้งแต่ยังไม่มีอาณาเขต จนครอบครองอาณาเขตได้ ถึงตอนนี้มันถูกเบียดออกไปโดยเสือที่แกร่งกว่า

ไม่ใช่เรื่องน่าแปลกใจ

นี่เป็นวิถีของเสือ

เป็นเช่นนี้มาเนิ่นนานแล้ว

 

สภาพของสัตว์กินพืชที่เสือล่าได้

ถ้าเราไปพบหลังล่าได้สัก 3 วัน กลิ่นซากจะรุนแรงฉุนเข้าจมูก แมลงวันตอมหึ่ง หนอนยั้วเยี้ย ขนาดของหนอนบอกอายุซากได้ ซากทุกตัวจะมีรอยลงเขี้ยวแถวๆ คอ

รอบๆ ซากมีร่องรอยต่อสู้ดิ้นรน แม้ในความเป็นเหยื่อ แต่การยอมจำนนง่ายๆ ย่อมไม่ใช่หนทางที่เลือก

จากร่องรอย ผมเห็นภาพชัดเจนว่า

ในความเป็นเสือนั้น ชีวิตพวกมันยาก

และในความเป็นเหยื่อ ชีวิตก็ไม่ง่ายดาย

 

มีโอกาสได้ติดตามชีวิตเสือ

ทำให้รู้ถึง “สถานภาพ” ของตัวเอง

ว่าใกล้เคียงความเป็นเหยื่อ มากกว่าเป็นเสือ…