หลังเลนส์ในดงลึก/ปริญญากร วรวรรณ

‘ยืดกับประเสริฐ’

 

ยืดกับประเสริฐ คือชื่อของผู้ชายสองคน

คนหนึ่งเป็นลูกจ้างเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่ฝั่งตะวันตก อีกคนเป็นลูกจ้างเฉพาะกิจของสถานีวิจัยสัตว์ป่าเขานางรำ

ผมพบกับยืด ซึ่งมีชื่อจริงว่าสมศักดิ์ ในช่วงฤดูฝน ณ หน่วยพิทักษ์ป่าเกาะสะเดิ่ง อันเป็นหน่วยพิทักษ์ป่าหน่วยหนึ่งของป่าทุ่งใหญ่

นาทีแรกที่เห็นเขาขี่มอเตอร์ไซค์วิบาก เปรอะเปื้อนโคลน แล่นเข้ามาในหน่วย

ผมถามพรชัยหัวหน้าหน่วยว่า “ลูกใครครับนั่น” เพราะภาพที่เห็น คือเด็กผู้ชายสวมหมวก ขายันไม่ถึงพื้น

“อ๋อ นั่นเจ้ายืดครับ เป็นคนงานที่นี่แหละ” พรชัยตอบ

ชายคนนั้นเดินเข้ามาใกล้ ถอดหมวก ด้วยความสูงราว 145 เซนติเมตร น้ำหนักสัก 45 กิโลกรัม ดูไกลๆ ทำให้ผมคิดว่าเขาเป็นเด็ก ลูกใครสักคน

จากวันนั้น ผมพบกับยืดอีกครั้ง ในวันเลี้ยงปีใหม่ที่สำนักงานเขต และได้เห็นการวาดลวดลายประกอบเพลงคนเดียวของยืดโดยไม่สนใจใคร

ยืดคงเหนื่อย เข้ามานั่งพัก คุยกับผม

“ผมเป็นลูกครึ่งครับ” เขาว่า

“พ่อเป็นคนไทย แม่เป็นกะเหรี่ยง ตอนนี้เป็นโสด ถ้ามีอะไรล่วงเกินต้องขอโทษด้วยครับ” เขาพูดพลางยกมือไหว้ปลกๆ

“ไอ้ยืดออกท่านี้แสดงว่าได้ที่แล้ว” พรชัยลูกพี่พูด

“สมพล นายคอยดูพี่ยืดด้วย ยังไงก็หิ้วไปนอนซะ” เขาบอกลูกน้องอีกคน

 

หลังจากนั้นผมพบกับยืดอีกหลายครั้ง ในวันประชุมลาดตระเวน ตอนเย็น พอได้ที่ เขาจะเข้ามาคุยกับผม ยกมือไหว้ตลอดเวลา

“ไม่รู้จะช่วยอย่างไรแล้ว ตอนไม่มีเหล้า พอพูดรู้เรื่อง ถ้าเหล้าเข้าปาก ก็หมดสภาพ” หัวหน้าเขตส่ายหัว

ยืดถูกส่งไปอยู่หน่วยต่างๆ หลายหน่วย อยู่ไม่นาน หัวหน้าหน่วยจะมาหาหัวหน้าเขตขอเปลี่ยนคน

“หน่วยผมขาดคนก็ได้ครับ แต่ไม่เอาคนนี้” บางคนยอมเสียกำลังคนดีกว่า

ช่วงสิ้นปี ผมพบยืดในหน่วยที่ค่อนข้างห่างไกล เดินทางยาก

“อยู่ที่นี่ ให้เฝ้าวิทยุครับ ไกลหมู่บ้าน หาเหล้าไม่ได้ ค่อยพูดรู้เรื่อง” ชุมพล หัวหน้าหน่วยบอก

ผมอยู่หน่วยนั้นหลายวัน เจ้านิค พาหนะเฟืองท้ายพัง รออะไหล่มาเปลี่ยน

คนอื่นออกลาดตระเวน ผมเฝ้าหน่วยกับยืด

นั่นทำให้ผมรู้จักเขามากขึ้น

 

ยืดมีวิถีชีวิตคล้ายๆ กับชายหนุ่มอีกหลายคน เป็นคนไทยเชื้อชาติกะเหรี่ยง ซึ่งเกิดในหมู่บ้าน บริเวณป่าทุ่งใหญ่นเรศวร

เรียนหนังสือถึง ม.6 จบแล้วเข้าไปทำงานในเมือง สุดท้ายก็กลับบ้าน และเข้ามาทำงานในป่าทุ่งใหญ่

“ผมไปทำงานร้านขายเครื่องไฟฟ้าที่ปากน้ำ สมุทรปราการ ครับ” ยืดเล่า

เขาอาสาทำกับข้าว เราคุยกันอยู่ข้างกองไฟที่ก่อตรงลานดินหน้าครัว

ยืดจึงมีทักษะเกี่ยวกับไฟฟ้า เดินสายไฟ ซ่อมไดนาโม

“เวลาเครื่องปั่นไฟฟ้าพลังน้ำเสียก็ได้ไอ้ยืดนี่แหละครับซ่อม” ชุมพลได้รับเครื่องผลิตไฟฟ้าพลังน้ำมาใช้ ทำให้หน่วยมีไฟฟ้าพอใช้กับวิทยุสื่อสาร และดูทีวีได้บ้าง

“ได้เมียตอนนั้นแหละครับ” ยืดเล่าต่อ

“แต่อยู่กันไม่นาน เธอก็กลับบ้าน ผมรอๆ อยู่หลายเดือน คิดว่าคงไม่กลับมาแล้วแน่ๆ ผมเลยกลับบ้านเหมือนกัน”

ชีวิตคู่เวลาสั้นๆ เขาจบลง

 

ในวันไม่มีเหล้า ยืดพูดจาดี มีเหตุผล เขาคุยกับผมถึงเรื่องต่างๆ เรื่องธรรมชาติ สังคม ไปถึงเรื่องการเมือง

วันรุ่งขึ้น ยืดก็เปลี่ยนไป เมื่อทีมสำรวจประชากรเสือโคร่ง เดินทางมาถึง พร้อมเสบียงและเครื่องดื่ม

คืนนั้นยืดวาดลวดลายเต็มที่ จบด้วยการล้มหน้าคว่ำพื้น แน่นิ่ง เพื่อนหามเข้าห้องนอน…

 

ผู้ชายอีกคน เป็นชายวัย 30 กลางๆ ผิวคล้ำจัด ร่างสันทัด ผมสั้นเกรียน บริเวณแขนทั้งสองข้างมีรอยสักไปถึงคอ

เขาคือประเสริฐ แต่ทุกคนเรียกเขาว่าตู่ อันเป็นชื่อเล่น ไม่มีใครเรียกเขาว่าประเสริฐสักคน

“โดนตำรวจเรียกตรวจตลอดครับ ไม่ว่าจะไปไหน บนรถคนเต็มคัน ตำรวจตรวจผมคนเดียว” ตู่บรรยายลักษณะตัวอย่างขำๆ

“ค้นไปค้นมา ไม่เจออะไร ตรวจฉี่ก็ไม่พบ ผมไม่เคยเล่นยา สุดท้ายตำรวจบอก ท่าทางผมนี่พวกติดยาชัดๆ”

ตู่เข้ามาช่วยทีมสำรวจประชากรเสือโคร่งในสถานีวิจัยสัตว์ป่าเขานางรำ ซึ่งเน้นการสำรวจในป่าด้านตะวันตก โดยเฉพาะป่าทุ่งใหญ่ และป่าห้วยขาแข้ง

ผมพบเขาในป่าห้วยขาแข้ง

“นี่ น้องชายผมครับ” บุญเลิศแนะนำ

“ไอ้ตู่กับผมเป็นเพื่อนกันตั้งแต่เด็กครับ อยู่หมู่บ้านเดียวกัน” นิคมขยายความ

“ฉายาแถวบ้านคือตู่ร้อยศพ” นิคมพูดยิ้มๆ

สภาพภายนอกที่เห็น แวบแรกดูเหมือนเขาจะสมกับฉายา

“ได้มาเพราะมันช่วยเมียทุบหัวปลาช่อนขายในตลาดครับ” นิคมอธิบาย ตู่ยิ้มอายๆ

“ตู่มันชอบผู้หญิงอายุมากกว่า และต้องหน้าตาไม่ดีด้วย สาวๆ สวยๆ มันไม่มอง” นิคมไม่หยุด

“เมียปัจจุบัน อายุมากกว่า 12 ปีครับ”

“ชอบคนสวยๆ สาวๆ ก็มีคนมาชอบเยอะสิครับ ผมไม่ชอบให้ใครมามองแฟนผมหรอก” ตู่ให้เหตุผล

หลังจากงานนั้น ตู่หายไปหลายปี เราพบกันอีกครั้งในป่าทุ่งใหญ่ เขากลับมาช่วยงานสำรวจประชากรเสือโคร่งอีก

“ผมเบื่อๆ ป่าครับ เลยไปรับจ้างทวงหนี้นอกระบบ” ตู่บอกเหตุผลที่หายไปนาน

“แรกๆ ก็เก็บเงินได้ คนเห็นหน้าผมก็ยอมจ่ายโดยดี หลังๆ ผมเก็บไม่ได้ เพราะบางทีก็สงสารเขา เอาเงินตัวเองออกให้ก็มี”

เราหัวเราะไปกับเรื่องที่ตู่เล่า

กับตู่ ผมเห็นตัวอย่างชัดเจนของ “ภาพ” ภายนอก และ “ข้างใน” ซึ่งแตกต่างกัน

 

ป่าทุ่งใหญ่ด้านตะวันตก แม้ว่าจะเป็นช่วงเวลาปลายเดือนพฤศจิกายน สายลมหนาวเข้าครอบคลุมผืนป่า สายฝนจากไปเกือบเดือนแล้ว แต่สภาพเส้นทางยังสัญจรไม่ง่าย

ร่องลึกๆ โคลนเริ่มแห้ง ข้างบนดินแข็ง ข้างล่างยังเละ นี่คืออุปสรรคที่ทำให้รถติด สิ่งที่ต้องทำคือ ขุดเอาดินด้านบนลงมาถมร่องเป็นช่วงๆ

งานแบบนี้ตู่จะกระโดดลงไปคว้าจอบหลังรถเป็นคนแรก หรือหากรถติด เขาจะมุดใต้ท้อง ใช้เสียมแซะดินออก

อยู่ในแคมป์ ตู่ตื่นตีสี่ ก่อไฟหุงข้าว เตรียมรอศรี พ่อครัวใหญ่มาทำกับข้าว

เพื่อนๆ ชอบแกล้งตู่ให้แบกอุปกรณ์หนักๆ ตู่เอาคืนด้วยการแอบเอาหินใส่เป้คนที่เผลอ

 

งานวางกล้องดักถ่ายเพื่อสำรวจประชากรเสือโคร่ง เป็นการเก็บข้อมูลที่ได้ผลดี เป็นงานที่สถานีวิจัยสัตว์ป่าเขานางรำ ทำต่อเนื่องมายาวนาน

ภาพเสือที่ได้นำมาจำแนกตัวเสือได้แม่นยำ เพราะลายเสือแต่ละตัวต่างกัน

ข้อมูลที่ได้ ช่วยในการบริการจัดการพื้นที่ได้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

เสือโคร่งในฐานะของผู้ควบคุมปริมาณสัตว์กินพืชให้มีจำนวนพอเหมาะ และเป็นผู้ล่าที่อยู่ในลำดับสูงสุด

การดูแลปกป้องเสือ ย่อมเป็นการดูแลป่าทั้งระบบ

ภาพที่คนเห็นเสือ คือความดุร้าย เป็นสัตว์อันตราย

ไม่ว่าจะเห็นพวกมันเป็นอย่างไร

แต่มีความจริงอยู่ว่า ในป่าต้องมีเสือ

 

ยืดได้รับคำสั่งให้ย้ายหน่วย วันที่ผมจะเดินทางเข้าเมือง เขาติดรถมาด้วย สัมภาระมีเป้เก่าๆ ข้างในมีเสื้อผ้าชุดเดียว

“ผมลงนี่ครับ เอามอเตอร์ไซค์มาซ่อมไว้นานแล้ว” ยืดบอกเมื่อถึงบ้านห้วยเสือ

“พบกันใหม่เมื่อชาติต้องการครับ” ประโยคสุดท้ายที่เขาพูดกับผม

ก่อนสงกรานต์ ชัยพรแจ้งผมว่า ยืดเสียชีวิตแล้ว

ผมนึกถึงช่วงเวลาที่ยืดไกลจากแอลกอฮอล์ นั่งหน้าวิทยุสื่อสาร รับ-ส่งข่าวอย่างแข็งขัน เพื่อนๆ ที่เดินป่าอยู่ ได้รับข้อความและความช่วยเหลือตามต้องการ

อย่างน้อยช่วงเวลาที่ยังอยู่ ชีวิตของยืดก็ไม่ได้ใช้เวลาอย่างสูญเปล่าเกินไปนัก

“หัวใจวายเฉียบพลันครับ” ชัยพรบอก งานศพเขามีคนมาไม่กี่คน

ยืดเกิดมาและจากไปเงียบๆ เหมือนในป่าใหญ่เมื่อมีใบไม้ร่วงหล่นสักใบ

ย่อมยากที่ใครจะสังเกตเห็น

 

“มีใครเคยเรียกตู่ว่าประเสริฐไหมครับ” ข้างกองไฟ ผมถามตู่

เขาสั่นหน้า แสงไฟวับแวมส่องใบหน้าเขา ดูน่าเกรงขามยิ่งขึ้น

ผมมองหน้าเขา มองเห็นความหมายของคำว่าประเสริฐ

ไม่ใช่ชื่อ แต่หมายถึงสิ่งที่อยู่ข้างในของเขา

กับยืด และประเสริฐ

ผมใช้วิธีเดียวกับเมื่อมองสัตว์ป่า

มองด้วยดวงตาที่ผ่านหัวใจ…