มองบ้านมองเมือง/ปริญญา ตรีน้อยใส

การแปรเปลี่ยนของบ้านเมือง (3)

พัฒนาการของเมืองในประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็นเมืองหลวงอย่างกรุงเทพมหานครหรือเมืองหลักของภูมิภาคอย่างเหนือเชียงใหม่ ชลบุรีและระยอง (ตะวันออก) และนครราชสีมา (อีสาน) หรือเมืองรองทั้งหลาย ล้วนเกิดอย่างต่อเนื่อง

จากชุมชนหรือเมืองเล็กๆ กลายเป็นเมืองใหญ่หรือมหานคร พื้นที่เมืองขยายตัวออกไปอย่างกว้างขวาง มีประชากรทำงานประกอบกิจการค้าและบริการ รวมทั้งภาคอุตสาหกรรมอาศัยอยู่กันหนาแน่น

ในขณะที่แรงงานย้ายถิ่น ที่เดิมทีจะเป็นคนจากต่างจังหวัด แต่ปัจจุบันจะเป็นแรงงานต่างด้าวเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็ว

ส่งผลให้เกิดความต้องการที่อยู่อาศัย สาธารณูปการ และโครงสร้างพื้นฐาน ตามไปด้วย

อีกทั้งการดำรงชีวิตแต่ละวัน ก็ประสบปัญหามากมาย ไม่ว่าจะเป็นการจราจรและสิ่งแวดล้อม

รวมทั้งปัญหาอันเนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลงที่ปราศจากการวางแผนได้แก่ น้ำท่วม หาบเร่แผงลอย เป็นต้น

 

ทั้งๆ ที่จุดเริ่มต้นของแต่ละเมืองนั้นแตกต่างกัน กรุงเทพฯ และเชียงใหม่มีฐานะเป็นปฐมราชธานีของอาณาจักรสยามและล้านนา

โคราชหรือนครราชสีมากลับมีฐานะเป็นแค่เมืองหน้าด่าน

ส่วนชลบุรีและระยองเป็นเพียงชุมชนชาวประมงริมทะเล

การสถาปนาเมืองเชียงใหม่เกิดขึ้นมาเมื่อเจ็ดร้อยกว่าปีมาแล้ว ในขณะที่นครราชสีมาและกรุงเทพฯมีอายุเพียงสามร้อยกว่าปีและสองร้อยกว่าปีตามลำดับ

ส่วนเมืองชลบุรีและระยองนั้นเพิ่งเริ่มต้นเมื่อไม่นานมานี้

สำหรับสภาพที่ตั้ง เชียงใหม่ตั้งอยู่ท่ามกลางหุบเขาทางภาคเหนือ นครราชสีมาตั้งอยู่บนที่ราบสูงทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ กรุงเทพฯ ตั้งอยู่ในที่ลุ่มบริเวณปากน้ำอ่าวไทย ส่วนชลบุรีและระยองอยู่ตามแนวชายฝั่งทะเลทางภาคตะวันออก

จะเห็นได้ว่าแต่ละเมือง มีจุดเริ่มต้นที่ต่างกัน และตั้งอยู่ในสภาพแวดล้อมต่างกัน

แต่เมื่อเจริญก้าวหน้ามาจนถึงปีปัจจุบัน กลับมีสภาพความเป็นเมืองคล้ายกัน

ทั้งนี้เป็นเพราะการเปลี่ยนแปลงสู่ความเป็นเมือง เพิ่งจะเกิดขึ้นเมื่อร้อยกว่าปีที่ผ่านมา เป็นไปตามกระแสโลกที่กำลังเข้าสู่ยุคใหม่

การเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีในโลกตะวันตก ส่งผลกระทบมายังภูมิภาคนี้

ผ่านการรุกคืบเข้ามาของมหาอำนาจในยุโรป ไม่ว่าจะเป็น อังกฤษ ฝรั่งเศส เยอรมนี หรือแม้แต่รัสเซียเพื่อบังคับให้ดินแดนตะวันออกไกลกลายเป็นอาณานิคมเหมือนส่วนอื่นของโลก

 

เพื่อเป็นการป้องกันการอ้างเหตุเข้ายึดครอง กษัตริย์แห่งกรุงสยาม โดยเฉพาะพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงอาศัยพระราโชบายและแผนการต่างๆ หวังให้กรุงเทพฯ เป็นศูนย์กลางของประเทศ เสริมสร้างให้ชลบุรีและระยองเป็นฐานป้องกันประเทศทางทะเล ส่วนนครราชสีมาและเชียงใหม่เป็นศูนย์กลางความเจริญในแต่ละภูมิภาค มีการก่อสร้างทางรถไฟ ที่เชื่อมต่อกรุงเทพฯ กับหัวเมืองต่างๆ รวมทั้งเริ่มการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและสาธารณูปการแบบตะวันตก

หลังสงครามโลกครั้งที่สอง ประเทศเพื่อนบ้านโดยรอบของไทย ต่างดิ้นรนต่อสู้เพื่ออิสรภาพ จากการเป็นเมืองขึ้นมหาอำนาจในยุโรปและอเมริกา ส่งผลให้มีสัมพันธ์ดีกับประเทศจีนและรัสเซีย

สหรัฐอเมริกาจึงร่วมมือกับประเทศในยุโรปก่อตั้งองค์การสนธิสัญญาป้องกันภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ SEATO เพื่อทานอำนาจและต่อต้านลัทธิคอมมิวนิสต์ จนถึงขั้นที่สหรัฐประกาศสงครามกับเวียดนาม และขยายสนามรบสู่ลาวและเขมร จึงต้องอาศัยประเทศไทยเป็นฐานในการต่อสู้

ในขณะที่ทหารอเมริกันเลือกโคราชเป็นศูนย์บัญชาการและส่งกำลังบำรุง

ทหารอเมริกันก็เลือกพัทยาเป็นศูนย์พักผ่อนระหว่างรบ เงินทุนดอลลาร์ก่อให้เกิดธุรกิจมากมาย ที่เป็นฐานธุรกิจการค้าและบริการมาจนถึงปัจจุบัน

มีการพัฒนา รวมทั้งผู้เชี่ยวชาญอเมริกันเข้ามาช่วยพัฒนาบ้านเมืองในด้านต่างๆ การคมนาคมทั้งทางบกและทางอากาศ

จากทางรถไฟจะเปลี่ยนเป็นทางหลวงและทางพิเศษ การเกษตร การป่าไม้ การศึกษา ไปจนถึงการวางผังเมือง

และทำให้เกิดการวางผังเมืองรวมเป็นครั้งแรก

 

ในขณะเดียวกัน อุตสาหกรรมการท่องเที่ยว กลายเป็นรายได้หลักของประเทศ ทำให้กรุงเทพฯ เชียงใหม่ และพัทยาที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวสำคัญเจริญก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว

เช่นเดียวกับอุตสาหกรรมประกอบรถยนต์ที่ขยายตัว ก็ทำให้ชลบุรีและระยองเปลี่ยนแปลงอย่างมาก

เช่นเดียวกับเมื่อเกิดปัญหาอุทกภัยรุนแรง ในพื้นปริมณฑลรอบกรุงเทพฯ เจ้าของกิจการโรงงานอุตสาหกรรม จึงจำใจย้ายโรงงานไปยังชลบุรีและระยอง และนครราชสีมา

ในอนาคต กรุงเทพฯ จะยังคงเจริญก้าวหน้าในฐานะนครหลวงของประเทศไทย และเมืองหลักในกลุ่มประเทศอาเซียน จะขยายตัวอย่างต่อเนื่องโดยเฉพาะทางทิศตะวันออก ที่เป็นที่ตั้งสนามบินนานาชาติสุวรรณภูมิ ซึ่งอยู่ระหว่างกรุงเทพฯ กับชลบุรีและระยองนั้น จะทำให้พื้นที่เมืองต่อเนื่องกันตลอดแนวชายฝั่งกลายเป็นอภิมหานคร

ในขณะที่เชียงใหม่และนครราชสีมา ก็เจริญก้าวหน้าเป็นมหานครในแต่ละภูมิภาค ส่วนเมืองรองหลายเมืองก็จะเปลี่ยนสภาพเป็นนคร และเมืองสำคัญต่อไป