หลังเลนส์ในดงลึก/ปริญญากร วรวรรณ

‘พื้นที่’

 

ทุกครั้งที่นึกถึงสัตว์ป่าซึ่งองอาจ ห้าวหาญ ใช้ชีวิตลำพัง

หรือที่เรามักเรียกสัตว์ที่มีวิถีเช่นนี้ว่าสัตว์โทน

ผมไม่ได้นึกถึงกระทิงร่างกำยำ วัวแดงตัวผู้สีคล้ำ หรือเสือโคร่งผู้สง่างาม

แต่ผมจะนึกถึงหมูป่า

คนจำนวนไม่น้อยไม่ชอบและกลัวหมูป่า แม้ว่าพวกมันจะอยู่ในสถานภาพของการเป็นอาหารก็เถอะ เพราะคนกับหมูป่านั้นเกิดการ “ปะทะ” กันเสมอ อาจด้วยเหตุผลที่หมูป่าอาศัยอยู่แถวชายป่าบริเวณรอยต่อระหว่างป่ากับพื้นที่ทำการเกษตร ผู้นำฝูงพาสมาชิกจำนวนมากบุกกินพืชผลบ่อยๆ

ตัวผู้โตเต็มวัยห้าวหาญ ไม่หนีเมื่อโดนทำร้าย มันอาจวิ่งสวนเข้าหา

เรื่องจบลงที่คนบาดเจ็บ หมูป่าคือสัตว์ร้าย

 

หมูป่ามีหน้าที่สำคัญ พวกมันมีหน้าที่พรวนดินให้ร่วนซุยไว้รอรับเมล็ดพืช ผลไม้ ซึ่งมาทั้งจากนกทางอากาศ และทางพื้นดินโดยสัตว์กินพืชตัวอื่นๆ

เมล็ดพืชซึ่งได้รับการบ่มเพาะ ร่วงหล่นลงบนพื้นดินที่ได้รับการเตรียมไว้อย่างดีย่อมงอกงาม

การ “พรวนดิน” ของหมูป่า มาจากลักษณะการหากิน พวกมันก้มหน้าใช้ปากดุนๆ คุ้ยๆ ขุดไปตามพื้นหารากไม้ รวมทั้งสัตว์เล็กอย่างไส้เดือน ดินที่ถูกขุดจะร่วนซุย ไม่ต่างจากคนเตรียมดินเพื่อปลูกพืช

ขณะเดินป่า เราเห็นดินที่หมูป่าพรวนไว้บ่อยๆ โดยเฉพาะถ้าในฝูงมีสมาชิกมาก ดินที่พรวนไว้จะมีบริเวณกว้าง

อีกสิ่งหนึ่งที่มักเห็น คือบริเวณที่เหมือนมีใครเอากิ่งไม้มาสุมๆ กันไว้ด้านในเป็นโพรงขนาดค่อนข้างใหญ่ คนในป่าเรียกกองไม้นี้ว่า “ซุ้มหมู”

นี่เป็นซุ้มที่แม่หมูจัดทำไว้เพื่อคลอดลูก คนเข้าไปหาของป่าพบเจอจะเลี่ยงๆ ไป เพราะแม่หมูช่วงนี้หวงลูกเป็นพิเศษ สัตว์ป่านั้น พวกมันมีพื้นที่ส่วนตัวที่มันกำหนดขึ้น ไม่ว่าจะไปอยู่ที่ไหน บางตัวอาจมีพื้นที่ 10 เมตร บางตัว 15 เมตร บางตัวใกล้กว่านั้น การล่วงล้ำพื้นที่ย่อมหลีกเลี่ยงไม่พ้นการลงมือ

และหากมีลูกอ่อน การเอาชีวิตเข้าแลกคือเรื่องธรรมดา

 

หมูป่ากับหมูบ้านไม่ต่างกันหรอก เพียงแต่หมูป่าดูปราดเปรียว ไม่อ้วนพุงห้อย และขาหมูป่ายาวกว่า สันคอและสันหลังมีขนยาวเป็นแผง เวลาตกใจ หรือจะมีเรื่อง แผงขนนี้จะตั้งชันอย่างน่าเกรงขาม

สิ่งสำคัญที่อาจเรียกได้ว่าเป็นอาวุธ หมูป่าตัวผู้คือเขี้ยว ที่งอกออกมาตรงมุมปาก โดยปกติเขี้ยวจะกลวงข้างใน แต่ถ้าผิดปกติ คือด้านในเขี้ยวตัน เขี้ยวอันผิดปกตินี้ จะกลายเป็นเครื่องรางของขลังไปในทันที

เราไม่มีโอกาสได้เห็นว่าหมูบ้านที่เลี้ยงไว้ถูกขุนให้อ้วน มีหน้าที่เติบโต ให้ได้น้ำหนักตามคนต้องการ และจบชีวิตที่โรงฆ่าสัตว์นั้น มีนิสัยแท้จริงอย่างไร

แต่หมูป่า คนที่อาศัยอยู่ชายป่า รู้ดีว่าพวกมันห้าวหาญ เด็ดเดี่ยว สู้มากกว่าเสือ

ในสถานีวิจัยสัตว์ป่าเขานางรำ หมูป่าตัวผู้เขี้ยวยาวโง้งตัวหนึ่ง ถูกเรียกว่าสมชาย เพราะความองอาจของมัน

สมชายทำให้ผมเห็นว่า ผู้ล่าอย่างเสือดาว ยังต้องหลบมันขึ้นต้นไม้เมื่อมันเดินเข้าใกล้

อีกครั้งหนึ่งผมเห็นมันเดินอาดๆ เข้าไปกระชากเนื้อกวางชิ้นใหญ่ ทั้งที่ซากโดนล้อมด้วยฝูงหมาไน

 

หมูป่าเป็นสัตว์ฝูง มีสมาชิกในฝูงมาก เวลาเคลื่อนย้ายไปไหน รวมทั้งเวลาลงโป่ง หรือแหล่งน้ำ มีระเบียบในฝูงดี ลูกเล็กๆ มีลายข้างลำตัว ถูกจัดให้อยู่ตรงกลาง พวกตัวโตๆ อยู่รอบนอก ถ้ามีเสียงหรือกลิ่นผิดปกติ ตัวโตๆ จะหยุดคุ้ยเงยหน้า และส่งเสียงให้ตัวอื่นทยอยเดินเข้าป่า หลบให้พ้นบริเวณนั้นก่อน

หมูป่าตัวผู้โตเต็มวัยต้องออกไปจากฝูง ใช้ชีวิตลำพังตามวิถี

พวกมันก็เป็นคล้ายสัตว์โทนชนิดอื่นๆ นั่นคือ ต้องใช้สัญชาตญาณในการระวังภัยมากกว่าตอนอยู่ในฝูงหลายเท่า รวมทั้งต้องใช้การสังเกตจากสัตว์อื่นๆ ด้วย เช่น นก, กระรอก, เหล่านกระวังไพร บางครั้งมันเลือกออกมาในที่โล่ง พร้อมๆ กับเก้งหรือนกยูง ซึ่งมีประสาทสัมผัสในการระวังภัยเป็นเลิศ

ขณะเฝ้ารอตามโป่ง หลายครั้งผมเห็นหมูโทนที่ออกมาตัวเดียว ทำทุกอย่างรวดเร็ว

เดินงุดๆ มาถึง ก้มกินน้ำ ล้มตัวลงนอนกลิ้งไป-มา แล้วลุกขึ้นเดินจากไป

ต่างกับตอนมาเป็นฝูง พวกมันมักอ้อยอิ่งอยู่ในโป่งตลอดวันหากไม่ได้กลิ่นผิดปกติ

ในฝูงมีตัวเมียอาวุโสเป็นผู้นำ คอยจัดระเบียบและจะมีตัวผู้เขี้ยวยาวคุมฝูงอยู่ด้วย

หมูป่าตัวผู้โตเต็มวัย ส่วนใหญ่ออกไปใช้ชีวิตลำพัง

มีบางตัวไม่ไปจากฝูง

การออกไปอยู่ลำพังไม่ง่าย ดูเหมือนต้องใช้ความกล้าไม่น้อย

แต่การอยู่ในฝูงเพื่อปกป้องดูแลสมาชิก ก็ไม่ใช่เรื่องง่ายดาย

 

ในป่ามีสัตว์ป่าสองประเภทคือ สัตว์ฝูงและสัตว์โทน

หลายคนเชื่อว่า สัตว์โทนต้องกล้า เข้มแข็ง จึงจะอยู่รอดในป่าใหญ่ได้

ดังนั้น การพบปะกับสัตว์พวกนี้และล่วงล้ำเข้าไปในพื้นที่ส่วนตัวของมัน ย่อมเลี่ยงไม่พ้นที่จะพบกับความก้าวร้าว

เหตุการณ์ที่คนบาดเจ็บเพราะหมูป่า หรือสัตว์อื่นๆ นั้นไม่ใช่เรื่องบังเอิญ

เมื่อไม่ได้อยู่ในฝูง ใช้ชีวิตเพียงลำพังในป่าใหญ่ แล้วรักษา “พื้นที่” ของตัวเองไว้ไม่ได้

การเป็นสัตว์โทน ก็ไม่มีความหมายอะไร…