“อะไรคือความรัก ทำไมทุกคนจึงแสวงหามัน อะไรคือความเหงา ทำไมทุกคนจึงต้องรับทุกข์จากมัน และอะไรคือความสัมพันธ์ ทำไมทุกคนจึงมีรูปแบบความสัมพันธ์ที่แตกต่างออกไป?”

ทั้งหมดนี้คือคำโปรยในหนังสือชื่อ A General Theory of Love ที่บรรดานายแพทย์จากมหาวิทยาลัยซานฟรานซิสโก พยายามค้นหาคำตอบของมันจากแง่มุมด้าน Neuroscience หรือประสาทวิทยา พวกเขาพยายามค้นหาคำตอบว่า ความรักมีส่วนเกี่ยวข้องกับสมองหรือไม่

และถ้าหากมันมีส่วนเกี่ยวข้องกับสมองจริง ด้วยหนทางแบบใดหรือเยี่ยงไรที่สมองส่งผลและอิทธิพลต่อการกำหนดทิศทางและพฤติกรรมความรักของมนุษย์เรา

ก่อนการทบทวนเรื่องราวในหนังสือเล่มนี้ ผมใช้เวลาจำนวนมากขบคิดเกี่ยวกับคำถามสามข้อที่ปรากฏในคำโปรย

มนุษย์เรามีความรักต่อมนุษย์ด้วยกันคร่าวๆ ในสี่รูปแบบ ความรักต่อญาติสนิทไม่ว่าจะเป็นพี่น้อง พ่อแม่ หรือลูกหลาน

ความรักต่อมิตรสหาย

ความรักต่อคนรักและความรักที่มีต่อตัวเราเอง และในความรักทั้งสี่รูปแบบนั้น เรามีทั้งความสำเร็จและความล้มเหลว

เราอาจกลายเป็นลูกอกตัญญูต่อผู้เป็นพ่อแม่ของเรา เราอาจกลายเป็นพ่อและแม่ที่ทำหน้าที่บกพร่องต่อลูกของเรา

ในทางเดียวกัน เราอาจกลายเป็นลูกที่ทำหน้าที่ลูกได้อย่างดีเยี่ยม เราอาจกลายเป็นพ่อแม่ที่ลูกพร้อมจะนึกถึงเสมอเมื่อเกิดปัญหา เราอาจกลายเป็นเพื่อนที่ไม่มีใครอยากคบหา หรือเราอาจกลายเป็นมิตรแท้ที่ทุกคนพร้อมจะฝากชีวิตไว้ให้

เราอาจกลายเป็นคนรักที่เลวร้ายหรือเราอาจกลายเป็นคู่ชีวิตที่คนรักของเราเกาะกุมมือไว้จนนาทีสุดท้ายของชีวิต และเราอาจกลายเป็นบุคคลที่พาตนเองไปสู่เป้าหมายของชีวิตได้อย่างดี หรือไม่ก็เป็นบุคคลที่ทำร้ายตนเองให้จบสิ้นไป

ทั้งหมดนี้อยู่ในเงื่อนไขเดียวคือสิ่งที่เรียกว่า-ความรัก

 

จากประสบการณ์ส่วนตน สิ่งที่ความรักต้องเผชิญมีปัญหาใหญ่หลวงเพียงประการเดียวอีกเช่นกันคือ-ความไม่แน่นอน

มนุษย์นั้นอาจเป็นสิ่งมีชีวิตที่ปรารถนาความแน่นอนเพื่อให้การดำรงชีวิตนั้นเป็นไปอย่างราบรื่น

แต่ก็นั่นเอง ในห้วงขณะที่ความราบรื่นกำลังดำเนินไปนั้นความไม่แน่นอนก็บังเกิดขึ้น

เพื่อนสนิทสมัยมัธยมของผมคนหนึ่งดำเนินชีวิตไปอย่างมีระบบ

ความทรงจำที่ผมมีต่อเขาคือในสมัยวัยเรียน เขาเป็นเด็กที่มาถึงโรงเรียนเช้าตรู่ก่อนใคร

หลังจากนั้นเขาจะเริ่มต้นการอ่านหนังสือตามวัน

วันจันทร์เป็นวิชาคณิตศาสตร์ วันอังคารเป็นวิชาฟิสิกส์ วันพุธเป็นวิชาเคมี วันพฤหัสฯ เป็นวิชาชีววิทยา ก่อนจะปิดท้ายเช้าวันศุกร์ด้วยวิชาภาษาอังกฤษ

ทั้งห้าวิชานั้นเป็นวิชาที่เราจำเป็นจะต้องใช้สอบเข้ามหาวิทยาลัย

เขาอ่านหนังสือที่จำเป็นสำหรับการเรียนในแต่ละภาคการศึกษาจบก่อนใคร

เขาทำการบ้านที่จำเป็นสำหรับภาคการศึกษาเสร็จสิ้นก่อนใคร เขาทดลองทำข้อสอบเข้ามหาวิทยาลัยย้อนทวนขึ้นไปจากปีก่อนหน้าไปนับสิบปี

หลังจบการศึกษาชั้นมัธยมปลาย เขาสอบเข้าศึกษาต่อยังคณะแพทยศาสตร์อันเป็นคณะที่เขาปรารถนาได้

เขาสำเร็จการศึกษาในเวลาหกปี ได้รับเกียรตินิยมอันดับหนึ่ง

รับราชการเป็นผู้อำนวยการโรงพยาบาล ก่อนจะกลับมาศึกษาในวิชาแพทย์เฉพาะทางด้านหัวใจ

เขาจบการศึกษาอีกครั้ง กลายเป็นผู้เชี่ยวชาญ ทุกสิ่งพร้อมพรั่งไปหมด

และแล้วเขาก็แต่งงาน แต่งงานกับหญิงสาวที่เขารัก

เขาพบเธอในช่วงเวลาที่ศึกษาอยู่ในมหาวิทยาลัย เขามีบ้านหลังใหญ่ รถคันงาม ทำงานในโรงพยาบาลเอกชนชั้นนำ เปิดคลินิกนอกเวลา

ไม่มีสิ่งใดหยุดยั้งความก้าวหน้าและชีวิตอันสมบูรณ์แบบของเขาได้

จนกระทั่งความไม่แน่นอนผ่านเข้ามาในชีวิตเขา

และทำให้ทุกอย่างพังทลายลงไม่เว้นแม้แต่ความรักที่เขาศรัทธาว่ามันจะเป็นสิ่งสุดท้ายที่จะจากเขาไป

 

ผมจำได้ว่างานแต่งงานของเขานั้นเป็นงานที่หรูหราที่สุดงานหนึ่งเท่าที่พวกเรา มิตรสหายร่วมชั้นของเขาจะนึกถึงได้

โรงแรมใหญ่กลางเมือง ห้องที่ใหญ่โตในโรงแรมแห่งนั้น ขนมเค้กที่สูงจนเชื่อได้ว่าถ้าใครสักคนไปนั่งเล่นบนนั้นแล้วพลัดหล่นลงมาจะต้องคอหักตายอย่างไม่ต้องสงสัย

แขกเหรื่อที่แน่นขนัดราวกับงานเทศกาลดนตรีที่ไหล่กระทบไหล่กัน คำอวยพรที่ยืดยาวจากบุคคลผู้มีชื่อเสียง นายกรัฐมนตรี อดีตนายกรัฐมนตรี ประธานหอการค้า แพทย์เจ้าของโรงพยาบาลที่เขาสังกัดอยู่ ไม่นับนักการเมืองชั้นนำ

งานเลี้ยงยืดยาวจนแทบเวลาเที่ยงคืน ทุกคนในงานมีรอยยิ้ม ถ้าจะพูดถึงความฝันที่เป็นไปไม่ได้ในชีวิตของคนคนหนึ่ง ภาพงานแต่งงานของเพื่อนผมในวันนั้นคือสิ่งที่เราคิดว่าจะได้เห็นสักครั้งหนึ่ง

และผมก็ได้เห็นมันกับตาจริงๆ ว่ามันยิ่งใหญ่เพียงใด

ภรรยาของเขามาจากครอบครัวที่มีธุรกิจด้านอสังหาริมทรัพย์

ดังนั้น หลังการแต่งงานได้ไม่นาน ข่าวคราวที่ว่าเพื่อนของผมได้ละทิ้งอาชีพนายแพทย์ลงเสียแล้ว

เขาก้าวเข้าไปทำงานกับครอบครัวของภรรยา เปิดโครงการบ้านจัดสรรแห่งแล้วแห่งเล่า

ทุกคราที่ข่าวคราวของเขามาถึงผมมันมักจะผ่านทางข่าวธุรกิจในนิตยสารชั้นนำ

จากบ้านจัดสรรสู่อาคารพาณิชย์ จากอาคารพาณิชย์สู่อาคารสำนักงาน

หลายครั้งที่เมื่อผมเห็นข่าวดังกล่าวผมจะนึกถึงเด็กชายตัวเล็กๆ ที่เคยเล่าความฝันของเขาให้ผมฟังว่าเขาอยากเติบโตเป็นนายแพทย์ที่ช่วยเหลือผู้ป่วยโรคหัวใจมากเพียงใด

การนึกภาพของเขาในฐานะของนักธุรกิจหนุ่มด้านที่ดินเป็นสิ่งที่ชวนให้แปลกปลอมอย่างยิ่งจนผมเกิดคำถามใหญ่ต่อเขา

แต่ช่วงเวลานั้นเอง อย่าว่าแต่การได้พบเจอกับเขาแบบซึ่งหน้าเลย

แค่เพียงการยกหูโทรศัพท์เพื่อพูดคุยกับเขาก็เป็นเรื่องแสนยากเย็น

งานเลี้ยงรุ่นของเราในแต่ละครั้งไม่เคยมีการปรากฏตัวของเขา

และเมื่อผมแทบจะไม่ซื้อหานิตยสารด้านธุรกิจอ่านเอาแล้ว

ข่าวคราวของเขาก็แทบจางหายไปจากความทรงจำ

 

และแล้วความไม่แน่นอนแห่งเศรษฐกิจก็เกิดขึ้น ความสับสนอลหม่าน การปิดตัวของสถาบันการเงิน ความผันผวนของค่าเงินบาท การเข้ามาของกองทุนการเงินระหว่างประเทศ

ข่าวคราวเช่นนั้นไหลบ่าหลังวิกฤตการณ์ต้มยำกุ้ง

และในท่ามกลางกระแสเชี่ยวกรากของข่าวสารเหล่านั้น ข่าวของเพื่อนผมก็ปรากฏตนขึ้นมาด้วย

ธุรกิจของเขาล้มเหลว ระเนระนาด

สถาบันการเงินที่สนับสนุนโครงการของเขาปิดตัวลงอย่างไร้อนาคต

โครงการของเขาแต่ละโครงการถูกยึดคืน แม้ว่าชื่อเสียงที่เขาจะสร้างไว้นั้นมีพอจะยืดเวลาต่อเจ้าหนี้ได้ แต่มันก็เป็นไปเพียงเพื่อชั่วคราว ไม่นานนักเราก็พบเขาในฐานะของบุคคลล้มละลาย

การล้มละลายทางธุรกิจดูจะเป็นบททดสอบแรกสำหรับความไม่แน่นอนในชีวิตของเขา

แต่บททดสอบหนักคือการเลิกราจากภรรยาและคนรักของเขา

ครอบครัวของเธอพบว่าการแยกตัวเองออกจากบุคคลล้มละลายน่าจะเป็นทางออกที่ดีก่อนที่คนผิดพลาดหนึ่งคนจะทำเรือทั้งลำให้จมลงในท้องทะเล

ภรรยาของเขาเก็บข้าวของออกจากบ้าน (ซึ่งถูกยึดคืนโดยสถาบันการเงินที่เป็นเจ้าหนี้ในเวลาต่อมา) กลับไปพักอยู่กับครอบครัวของเธอ

การหย่ามีขึ้นหลังจากนั้นไม่นาน เพื่อนของผมกลับสู่บ้านของตนเองที่เป็นทาวน์เฮาส์เล็กๆ ของแม่แถวปากน้ำ

และหลังจากนั้นไม่นานนักเขาก็ถูกลืม

หลายและหลายปีต่อมา ใครบางคนในรุ่นของเรายกหูโทรศัพท์ให้ไปเยี่ยมเยือนเพื่อนคนนี้

การพบว่าเขายังมีตัวตนอยู่หลังจากที่ชื่อของเขาไม่เคยปรากฏในแวดวงธุรกิจอีกนับสิบปีเป็นสิ่งที่ทำให้ผมแปลกประหลาดใจ

พวกเราราวสี่ห้าคนอัดแน่นกันในรถของเพื่อนผู้ได้พบเจอกับเพื่อนเก่าคนนี้โดยบังเอิญ

เรื่องราวที่เล่าปูพื้นในรถคือเขากลับมาประกอบอาชีพทางการแพทย์อีกครั้ง

ความชำนาญของเขาอาจไม่เหมือนเดิม ความรู้ของเขาอาจไม่ทันสมัย แต่สติปัญญาและความสามารถของเขาด้านการแพทย์ยังทำหน้าที่ของมันได้อย่างสมบูรณ์พร้อม

คลินิกของเขาเปิดรักษาโรคทั่วไปและรับดูแลอาการของผู้ป่วยโรคหัวใจที่ถูกส่งต่อมาจากโรงพยาบาลใหญ่

เขาทำงานแต่เช้าจรดเย็น ออกตรวจผู้ป่วย คิดค่ารักษาในระดับราคาที่พอเลี้ยงกิจการเองได้

เรื่องราวแบบนี้ทำให้พวกเราทุกคนในรถคันนั้นรู้สึกตื่นเต้นกับการเปลี่ยนแปลงของเขา

และเมื่อรถของพวกเราจอดลงที่หน้าคลินิกของเขา สิ่งที่ชวนให้ตื่นเต้นกว่านั้นอีกคือเขาปรากฏตัวพร้อมกับลูกน้อยและภรรยา

และที่เหนือสิ่งอื่นใด เขาปรากฏตัวต่อหน้าพวกเราพร้อมกับรอยยิ้ม เป็นรอยยิ้มที่แจ่มใสและเบิกบาน

อันเป็นสิ่งที่นอกเหนือจากการคาดเดาของพวกเราอย่างยิ่ง

 

เพื่อนเก่าของเราเชื้อเชิญเราเข้าไปในคลินิกที่เป็นอาคารพาณิชย์สามชั้น ชั้นที่สองเป็นที่อยู่ของแม่ ส่วนชั้นสามนั้นเป็นที่อยู่ของเขากับภรรยาและลูก

ภาพคฤหาสน์หลังใหญ่ของเขาในอดีตที่เคยลงนิตยสารด้านการตกแต่งหลายต่อหลายเล่มย้อนกลับมาหลอกหลอนผม โคมไฟระย้าขนาดใหญ่ที่เขาเล่าในนิตยสารเหล่านั้นว่าต้องออกตระเวนหาจนแทบทุกที่ในยุโรปกว่าจะได้ชิ้นที่ถูกใจ ช่างขัดกับความรู้สึกว่าบัดนี้เขาอาศัยอยู่ในชั้นของอาคารที่แทบจะมีราคาค่างวดเป็นเศษเสี้ยวของโคมไฟชิ้นนั้น

เขาเล่าถึงชีวิตที่ห่างหายจากเพื่อนฝูงในเวลานานนับปี

การเริ่มต้นทำใจในฐานะบุคคลล้มละลาย การตระเวนไปตามวัดวาอารามต่างๆ เพื่อเยียวยาความกลัดกลุ้ม ความผิดหวังถึงขนาดคิดฆ่าตัวตาย

ความเสียใจในการจากไปของภรรยา (ผู้ที่เขาเล่าว่าเธอแต่งงานใหม่กับนักธุรกิจต่างชาติและพำนักอยู่ในประเทศสหรัฐแล้ว)

ทั้งหมดนี้ดำเนินไปนานนับปี จนเขาคิดว่าไม่น่าจะมีสิ่งใดเปลี่ยนแปลงเขาได้แล้ว

แต่ในช่วงเวลานั้นเอง เขาพบกับภรรยาคนใหม่ในวัดแห่งหนึ่งที่เขาหมั่นไปเยี่ยมเยือน

จากคนรู้จักกลายเป็นคนคุ้นเคย จากคนคุ้นเคยกลายเป็นคนที่พึงใจซึ่งกันและกัน

หลังจากนั้นทั้งคู่แต่งงานกัน ภรรยาของเขานั้นเป็นเพียงข้าราชการครูชั้นผู้น้อยที่แทบไม่มีอะไรโดดเด่น

แต่นั่นเป็นในสายตาของคนอื่น

ในสายตาของเพื่อนผม เธอเป็นดังผู้ชุบชีวิตเขาที่ไม่อาจมีใครทดแทนได้เลย

 

จากพื้นที่เล็กๆ ในอำเภอที่เธอเป็นครู เขาตัดสินใจเปิดคลินิกที่บ้านรับตรวจโรคในราคาย่อมเยาจนแทบว่าจะเป็นการให้เปล่า

ความสามารถของเขาดึงดูดคนไข้จำนวนมากให้เข้าหา

โดยเฉพาะในเมืองเล็กๆ แห่งนั้น ไม่นานนักคลินิกของเขาก็มีผู้ป่วยเฝ้ารอเบื้องหน้าคลินิกเป็นจำนวนมากในทุกวัน

ภรรยาของเขาใช้เงินกู้จากอาชีพครูเช่าซื้ออาคารหลังเล็กๆ ในตลาดและเปิดเป็นคลินิกส่วนตัว

เขายังคงทำงานเหมือนเดิม คิดค่ารักษาเท่าที่จำเป็น

ความรู้สึกต้องการเป็นมหาเศรษฐีห่างหายไปจากจิตใจของเขาแล้ว

ธุรกิจของเขาดำเนินไปอย่างราบเรียบ จากบ้านที่ต้องผ่อนสู่บ้านที่เป็นของตัวเอง จากไม่มีรถยนต์ เขามีรถยนต์คันเล็กๆ

และเมื่อได้ข่าวว่าแม่ของเขาป่วย เขาก็กลับมาที่ปากน้ำ ภรรยาของเขาขอย้ายมาเป็นครูที่นี่ ทั้งคู่ขายอาคารเก่าในอำเภอก่อน ซื้ออาคารใหม่ที่สะดวกขึ้นที่นี่ รับแม่มาอยู่ด้วย เปิดคลินิกอีกครั้ง

และในครานี้เขาพบว่าตนเองกำลังเป็นพ่อคน

ชีวิตในฐานะพ่อและสามีที่ดำเนินไปอย่างสุขสงบนั้น

ส่งผลต่อสภาวะของเขาอย่างยิ่ง ใบหน้าของเขายิ้มแย้มตลอดเวลา ลูกของเขานั่งเล่นบนตักอย่างเพลิดเพลิน

ภรรยาของเขาเสิร์ฟน้ำให้เราเป็นระยะ ก่อนจะขอตัวไปทำงาน จนผมอดถามเขาว่าเขาเคยพลิกนิตยสารที่ลงสัมภาษณ์ตัวเขาในอดีตบ้างหรือไม่ และเขารู้สึกอย่างไรกับเรื่องราวในนั้น

“ความรัก” เขาตอบผมเพียงสั้นๆ “เรื่องราวที่ผมเป็นในอดีตนั้นเป็นชีวิตที่สมบูรณ์พร้อมทุกอย่าง แต่มันไม่มีความรักอยู่ในนั้น ส่วนเรื่องราวในชีวิตปัจจุบันของผมนั้น แทบไม่มีความสมบูรณ์พร้อมเลย แต่มีความรักมากมายเกิดขึ้น”

ผมยิ้มให้เขาและรู้สึกได้ว่าคำพูดของเขาไม่เกินเลย หากความรักจะแฝงคุณสมบัติบางอย่างที่เปลี่ยนแปลงคน ผมได้เห็นมันอย่างเต็มตาผ่านทางชีวิตของเขาแล้ว