สมุนไพรเพื่อสุขภาพ / โครงการสมุนไพรเพื่อการพึงพาตนเอง มูลนิธิสุขภาพไทย  www.thaihof.org

 

ข้าวยาคู

:เภสัชอาหาร

เพาเวอร์เจลของพระพุทธเจ้า

 

หลังจากที่ทีมหมูป่าอะคาเดมี 13 คนอดข้าวมาร่วม 10 วัน จนร่างกายผ่ายผอม แต่ก็ไม่สามารถรับประทานอาหารหนักได้ทันที เพราะอาจเกิดลมแน่นจุกเสียดในท้องอย่างรุนแรงอันเนื่องจากอาหารไม่ย่อย

ดังนั้น มื้อแรกที่จัดให้สำหรับคนท้องว่างมานานคือ เพาเวอร์เจล ของเหลวเพิ่มพลัง ย่อยง่ายที่นักกีฬารู้จักกันดี

ในภูมิปัญญาอาหารสุขภาพของไทยที่ถ่ายทอดมาจากพุทธศาสนา มีเภสัชอาหารหรืออาหารเป็นยาอยู่เมนูหนึ่งซึ่งเป็นที่รู้จักกันดีคือ ข้าวยาคู ใช้สำหรับบริโภคเพื่อฟื้นฟูร่างกายผู้ป่วยมาตั้งแต่สมัยพุทธกาล

จะเรียกว่าเป็นเพาเวอร์เจลของพระพุทธเจ้าก็ย่อมได้

พระพุทธองค์เองก็ทรงเคยเสวยเภสัชอาหารตำรับนี้ เมื่อทรงพระประชวรด้วยโรคลมจุกเสียดในพระนาภี ในพระสูตรกล่าวถึงธัญพืชหลักของตำรับข้าวยาคู 3 อย่าง คือ ข้าวสาร งา ถั่วเขียว ซึ่งแต่ละสิ่งมีสรรพคุณวิเศษ

ดังนี้

 

ข้าวเจ้า : แป้งจากข้าวเจ้าเป็นคาร์โบไฮเดรตชนิดอะไมโลส (amylose) ที่ย่อยง่ายให้พลังงานสูงโดยไม่สร้างปัญหาเกิดลมท้องอืดท้องเฟ้อ ถ้าพูดอย่างภูมิปัญญาแผนจีน ก็ต้องบอกว่าแป้งข้าวทุกชนิดมีสมดุลหยิน-หยาง ซึ่งช่วยประสานธาตุ 4 ให้สมดุลด้วย สำหรับผู้ป่วยที่อ่อนแรง เพียงได้ดื่มน้ำข้าวอุ่นๆ ก็จะมีกำลังกระปรี้กระเปร่าขึ้นทันที

ถั่วเขียว : นับเป็นแหล่งอาหารโปรตีนที่ย่อยง่าย อุดมด้วยแร่ธาตุและวิตามินสำคัญที่ช่วยซ่อมแซมความสึกหรอของร่ายกายได้ดีไม่แพ้ถั่วเหลือง แต่ถั่วเขียวเหนือชั้นกว่าถั่วเหลืองตรงที่มีเมล็ดเล็กต้มเปื่อยเร็วกินได้ทั้งเนื้อทั้งน้ำ ให้ผลบำรุงกำลังได้ทันใจ และไฟเบอร์ของถั่วเขียวยังช่วยระบายอุจจาระที่หมักหมม ล้างลำไส้ให้สะอาดหมดจด ช่วยให้การดูดซึมสารอาหารใหม่มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น สรรพคุณทางยาของถั่วเขียวที่สำคัญอีกประการหนึ่งคือ ช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด

งา : เป็นธัญพืชอุดมด้วยโปรตีนอีกชนิดหนึ่ง ชาวจีนเชื่อว่ากินงามีค่าเหมือนกินหยก แพทย์แผนจีนจึงใช้งาดำบำรุงตับให้แข็งแรง ซึ่งส่งผลให้สุขภาพดวงตาใสปิ๊ง นอกจากแคลเซียมและธาตุสังกะสีในงาสามารถเพิ่มมวลกระดูก แก้โรคกระดูกพรุนในคนวัยทองแล้ว แร่ธาตุทองแดงในงายังมีฤทธิ์ต้านการอักเสบ ช่วยสร้างคอลลาเจนซ่อมเนื้อเยื่อของข้อต่อ กระดูกอ่อนและหลอดเลือดให้แข็งแรง

มีผลให้ระบบไหลเวียนโลหิตเป็นปกติ

 

ข้าวยาคูจึงเป็นส่วนผสมของธัญพืช 3 สหายที่ลงตัวด้วยสรรพคุณทรีอินวันและวัตถุดิบที่หาได้ง่ายใกล้มือ การปรุงคือนำธัญพืชสามสหายมาสิ่งละเท่าๆ กัน แช่น้ำให้พองตัว จากนั้นเติมน้ำ 8 เท่าตัว ต้มเดือดจนธัญพืชเปื่อย เคี่ยวต่อไปจนเละเป็นโจ๊ก จึงปลงลงโดยไม่ต้องเติมน้ำตาล ในพระสูตรกล่าวถึงข้าวยาคูในลักษณะของเครื่องดื่มรสจืด รับประทานคู่กับขนมปรุงด้วยน้ำผึ้งหรือน้ำอ้อย

สรรพคุณและอานิสงส์ : พระพุทธเจ้าตรัสถึงคุณประโยชน์และอานิสงส์ของข้าวยาคูไว้ 10 ประการคือ

(1) ช่วยให้อายุยืน

(2) ผิวพรรณวรรณะผ่องใส

(3) มีความสุขสบาย

(4) มีกำลังวังชา

(5) สติปัญญาดี

(6) ระงับความหิว

(7) ดับกระหาย

ที่สำคัญคือ (8) ช่วยให้ลมในร่างกายเดินคล่อง

(9) ล้างลำไส้

และ (10) ช่วยให้การย่อยอาหารสมบูรณ์

ด้วยสรรพคุณยาของข้าวยาคูนี้เอง พระพุทธองค์จึงทรงบัญญัติให้ภิกษุฉันข้าวยาคูและขนมปรุงด้วยน้ำหวาน หลังเพลได้เหมือนฉันยาโดยไม่อาบัติหรือความผิดใดๆ และยิ่งไปกว่านั้นยังตรัสสรรเสริญว่าข้าวยาคูกับขนมปรุงด้วยน้ำหวานเป็น “เภสัช”

เพราะเหตุนั้นแล มนุษยชนที่ต้องการความสุขยั่งยืน ปรารถนาสุขที่เลิศ หรืออยากได้ความงามอันเพริศพริ้งในมนุษย์ จึงควรแท้เพื่อถวายข้าวยาคู

 

พระพุทธพจน์ที่สรรเสริญคุณของการถวายข้าวยาคูแก่สงฆ์ดังกล่าว จึงเป็นต้นกำเนิดของประเพณีการถวายข้าวยาคูในวัฒนธรรมชาวพุทธเถรวาททั่วภาคพื้นอุษาคเนย์

ในประเทศไทยเอง เช่น พิธีกวนข้าวยาโค (สำเนียงใต้แผลงจากคำว่า ยาคู) ที่วัดชายคลอง อำเภอเมือง จังหวัดพัทลุง แต่ที่มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักของชาวต่างประเทศคือเทศกาลกวนข้าวหย่ากู๊ (ยาคู) ของชาวพุทธเชื้อสายไทยใหญ่ที่บ้านแพมบก อำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน ซึ่งจัดอย่างยิ่งใหญ่หลังฤดูเก็บเกี่ยวราวปลายเดือนกุมภาพันธ์ทุกปี

แต่การหุงข้าวยาคูตามตำนานพุทธพื้นเมืองนั้นมีการนำไปปะปนกับการกวนข้าวมธุปายาส

กล่าวคือ ไม่ใช่มีเพียงธัญพืช 3 อย่างเท่านั้น แต่ยังเติมรสหวานมันด้วยน้ำตาลอ้อย และเนื้อมะพร้าว

ส่วนข้าวสารก็เปลี่ยนเป็นน้ำนมข้าวจากข้าวเจ้าหรือข้าวเหนียวก็ได้ ทั้งนี้ เพื่อเพิ่มสรรพคุณบำรุงกำลัง

ที่สำคัญมีการเพิ่มส่วนประกอบของสมุนไพรรสร้อน เช่น กานพลู พริกไทย เป็นต้น เพื่อเพิ่มฤทธิ์ช่วยย่อย ขับลม ให้แรงขึ้น

ซึ่งจะช่วยให้สารอาหารซาบซึมไปบำรุงร่างกายได้รวดเร็วและไม่ก่อให้เกิดโทษ เช่น อาการท้องอึดท้องเฟ้อ เสียดแน่นท้อง เป็นต้น

ว่ากันว่าเพาเวอร์เจลอาหารวิทยาศาสตร์ที่ช่วยเพิ่มพลังงานได้รวดเร็วก็จริง แต่ผู้บริโภคก็ยังรู้สึกหิว ในขณะที่ข้าวยาคู เพาเวอร์เจลยุคโบราณที่เป็นทั้งอาหารและยา ที่กินอิ่ม และฟื้นฟูเรี่ยวแรงในผู้ป่วยที่ระบบการย่อยอาหารไม่ดี

 

ขณะที่เขียนต้นฉบับนี้ ทีมซูเปอร์ซีลสามารถช่วยน้องๆ ทีมหมูป่าออกจากถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอนได้ 8 ชีวิตแล้ว อีกไม่กี่วันทุกคนคงได้ออกมาเชียร์ชิงแชมป์บอลโลกกันให้สนั่น แต่ขอแนะนำผู้ที่จัดงานฉลองรับขวัญทีมหมูป่าอะคาเดมีว่า ควรมีเมนูข้าวยาคูเพาเวอร์เจลของพระพุทธเจ้าเพื่อบำรุงร่างกายน้องๆ ให้ฟื้นคืนสู่ปกติโดยเร็ว

และสำหรับผู้ที่อิดโรยจากการตรากตรำกรำดูศึกบอลโลกในหลายค่ำคืนที่ผ่านมา ลองต้มข้าวยาคูสูตรธัญพืชสามอย่างเป็นอาหารยาบำรุง รับรองเห็นผลแน่นอน