อ่านเป็นภาษาล้านนาว่า “ดอยสะเก็ด”
ดอยสะเก็ดเป็นอำเภอหนึ่งของเมืองเชียงใหม่ อยู่บริเวณเชิงเขาทางด้านตะวันออกของตัวเมือง ภูมิประเทศด้านเหนือเป็นป่าไม้ ทางทิศใต้เป็นที่ราบ มีภูเขาเตี้ย ๆ ลูกหนึ่งตั้งโดดเด่นอยู่ในท้องนา
ภูมิประเทศเป็นเทือกเขาปันน้ำ แบ่งอารยธรรมของลุ่มน้ำกกและแอ่งอารยธรรมลุ่มน้ำกวงและปิงออกจากกัน เมื่อพระยามังรายรวมดินแดนของล้านนา ดอยสะเก็ดจึงเป็นพื้นที่ระหว่างอารยธรรมทั้งสอง มีบทบาทเชื่อมต่อของอารยธรรมม และมีพัฒนาการร่วมกับอาณาจักรล้านนามาตั้งแต่ต้น
สำหรับชื่อ “ดอยสะเก็ด” มีที่มาจากตำนานเก่าเล่าขานกันไว้ถึง 3 ตำนานได้แก่
ตำนานแรกเกี่ยวข้องกับพระพุทธเจ้า กล่าวคือ เมื่อครั้งพระพุทธเจ้าเสด็จเลียบโลกมายังดินแดนล้านนา ทอดพระเนตรเห็นดอยลูกหนึ่ง มีหนองน้ำขนาดใหญ่ มีน้ำใส และเต็มไปด้วยบัวหลวง งดงามราวกับสระโบกขรณีในเมืองอินทร์ จึงรำพึงว่าต่อไปพระพุทธศาสนาจะรุ่งเรืองที่ดอยแห่งนี้ พระองค์ยังได้เสด็จไปประทับที่บริเวณดอย แสดงปาฏิหาริย์จนบริเวณนั้นเจิดจรัสจ้าด้วยฉัพพรรณรังสี
ยังมีพญานาคสองผัวเมียเห็นเข้า ก็เกิดความศรัทธา เก็บดอกบัวไปถวาย พระพุทธองค์จึงแสดงธรรมเทศนาโปรดนาคทั้งสองและประทานพระเกศาให้บูชา นาคทั้งสองบรรจุพระเกศาของพระพุทธเจ้าในศิลาที่อยู่ยอดดอยแห่งนั้น ต่อมามีพรานป่าไปพบเจดีย์หินและชักชวนชาวบ้านขึ้นไปบูรณะและสักการะบูชาและรู้ว่าในเจดีย์มีเส้นพระเกศาของพระพุทธเจ้า คนแถบนั้นจึงเรียกภูเขาว่า “ดอยเส้นเกศ” และกลายมาเป็น “ดอยสะเก็ด” ในที่สุด
ตำนานที่สองกล่าวว่า มีพญานาคสองผัวเมียอาศัยอยู่ในหนองน้ำใหญ่ และมักจะขึ้นไปลอกคราบทำความสะอาดร่างกายบนเขาเป็นประจำ เมื่อมีคนไปพบเข้าก็เรียกดอยแห่งนี้ว่า “ดอยสระเกล็ด” ซึ่ง “สระ”ในที่นี้แปลว่า ซุกไซ้ทำความสะอาด คนล้านนาไม่ออกเสียง “ร” และ “ล” เมื่อเขียนตัวสะกดตามเสียงจึงกลายเป็น “ดอยสะเก็ด” ดังกล่าว
ตำนานที่สามกล่าวว่าคนโบราณตั้งชื่อภูเขาลูกนี้ที่ตั้งโดดเดี่ยวเสมือนว่ากระเด็นออกมาจากเทือกเขาใหญ่ คำนี้ภาษาล้านนาว่า “สะเด็น” ดอยลูกนี้จึงได้ชื่อว่า “ดอยสะเด็น” และเพี้ยนเป็น “ดอยสะเก็ด”
เมื่อพิจารณาตามหลักภูมินามวิทยา บริเวณนี้ถือได้ว่าได้ชื่อตามความเชื่อในสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และสภาพทางภูมิศาสตร์เกิดเป็นนามอันมีความหมายรวมดังที่ปรากฏ
อย่างไรก็ตามอำเภอดอยสะเก็ดทั้งอำเภอ มีดอยเด่นอยู่เพียงลูกเดียว บนยอดดอยมีวัดพระธาตุดอยสะเก็ด มีบันไดนาคจากพื้นราบทอดสูงขึ้นไปสู่วัด สถานที่แห่งนี้เป็นที่เคารพกราบไหว้บูชาของคนล้านนาเสมอมา